vrijdag 30 december 2011

Wagner als glijmiddel voor het Huis Erard?


Tegenwoordig is het bon ton om oude Erard-vleugels, desnoods begraven onder tonnen kippenstront uit oude stallingen te slepen en ze met veel zorg en vlijt om te tunen tot verloren gewaande kostbaarheden waarvoor wij in de concertzaal in aanbidding op de knieën dienen neer te zijgen. Eigenaardig genoeg noemen we deze restauratieve reflex niet reactionair maar progressief. Pianisten die daar niet in meegaan, zoals Alfred Brendel, noemen we daarentegen conservatief. Tja.

Ik weet niet of u uw pianosnaren parallel (Erard) dan wel gekruist (Steinway) aangeslagen wil hebben maar ik kan u vertellen dat alle pogingen om mij van het Erard-wonder te overtuigen altijd op het volstrekte tegendeel zijn uitgelopen. Een Erard ervaar ik als een "impotente" piano. Nooit klinkt hij luid genoeg. Altijd klinkt hij dof en mechaniekerig, het ontbreekt hem gewoon aan de pure zinnelijkheid van klank die het moderne instrument kenmerkt en waardoor het échte musiceren pas mogelijk wordt. Chopin en Debussy op een Erard ? Niet meer voor mij, dank u wel!

En zou dat ook niet de reden zijn waarom de Steinway-vleugel, sinds zijn succesvolle introductie op de Wereldtentoonstelling van Parijs anno 1867, de Erard zo vlotjes naar de geschiedenisboeken heeft verwezen? Onterecht vinden sommigen. Onder hen...u raadt het al... de in Brugge alomtegenwoordige Jos van Immerseel. Voor zijn nakend projekt rond Erard in het Concertgebouw laat hij nu zelfs Wagner opdraven : "Verdi heeft zijn opera's aan een Erard gecomponeerd; zelfs Wagner had thuis een Erard. Mendelssohn en Liszt waren componisten met een internationale uitstraling en internationale voorkeuren. Zou je van Wagner niet meer, euh, Duitse keuzes verwachten?" (Concertgebouw Magazine Jan. 2012)

Van Immerseel lijkt te suggereren dat Wagner een soort heimatcomponist was die slechts af en toe het boerenerf verliet en dus echt wel een reden moest hebben om zo uitgesproken voor een Frans instrument te kiezen. Hallo ? Wagner was even bereisd als Liszt en zeker een grotere kilometervreter dan Mendelssohn. De Erard die hij in mei 1858 uitpakt is een geschenk dat hij van Mevrouw Erard heeft afgepingeld. Wagner is op dat ogenblik een straatarme componist die zich een instrument van 5000 francs niet kan veroorloven. Het zal Jos van Immerseel verheugen te vernemen dat hij er heel gelukkig mee is. Hij sleurt het instrument overal mee, zelfs over de Zwitserse bergen helemaal tot in Italië en hij componeert er ondermeer zijn Tristan op. Aan zijn vrouw Minna schrijft hij dat hij er heel stil mee kan componeren, zo stil dat je het instrument nauwelijks kan horen in de aanpalende kamer. Laat dat nu een troef zijn waar de hedendaagse concertganger weinig boodschap aan heeft...

Elf jaar later (1869) zal Nietzsche berichten over zijn eerste clandestiene bezoek aan de Wagners in Tribschen, hoe hij voor Wagners huis staat en vanaf de straat herhaaldelijk akkoorden hoort aanslaan uit het derde bedrijf van Siegfried. Wagners muisstille Erard lijkt wel een ander instrument geworden en ja, dat is het ook. De Erard is inmiddels ingeruild voor een Bechstein. Die heeft hij twee jaar voordien voor zijn 51e verjaardag gekregen van Koning Ludwig II.
Trouwens, met de Erard-liefde van Wagner moet het niet zo'n vaart hebben gelopen want van zodra Wagner het bericht krijgt dat de koning hem uit zijn existentieel lijden zal verlossen stuurt hij volgende brief aan Hans von Bülow :

" Liebster Hans! Schaff mir den »Bechstein«, den Du mir vor 3 Jahren unter freundlichen Thränen anbotest. Ich hab' meinen Erard nicht mehr. Nach München adressiren. Ich bleibe für alle Zeiten in München." (Wien, den 11. Mai 1864)

[Briefe und Briefwechsel in Einzelausgaben: Richard Wagner: Briefe an Hans v. Bülow. Richard Wagner: Werke, Schriften und Briefe, S. 28636 (vgl. Wagner-Bülow, S. 208-209)]

Von Bülow was een grote fan van Bechstein en één van de grootste pianisten van zijn tijd. De Bechstein ten huize Wagner is er zeker gekomen op zijn voorspraak. Een "Duitse keuze" is er dus wel degelijk geweest. Van dan af is de Bechstein Wagners componeerpiano. Hij componeert er "Die Meistersinger", "Siegfried", "Götterdämmerung", en "Parsifal" op. Het is het instrument dat nog steeds in Wahnfried kan bezichtigd worden en het kenplaatje draagt: "Gebaut für Richard Wagner im Jahre 1863".

Maar het wordt nog mooier. Op 12 juni 1875, laat Wagner een Steinway aanrukken, allicht om de repetities van de Ring te begeleiden. Vier jaar later kunnen wij in Cosima's dagboek lezen : " R. schrieb an Herrn Steinway, daß er in keiner Kunst einen solchen Fortschritt wahrgenommen, nicht in Malerei, Architektur, kaum in der Musik, wie im Bau der Klaviere. "
[Cosima Wagner: Die Tagebücher: Band II. Richard Wagner: Werke, Schriften und Briefe, S. 38750 (vgl. Cosima-Tagebücher 2, S. 330)]

Kortom, een slechtere bondgenoot als Wagner had Van Immerseel zich voor zijn Erard-project bezwaarlijk kunnen indenken. Anders uitgedrukt : met de musicologische ernst en kennis van Jos Van Immerseel is het maar pover gesteld ! Quod erat demonstrandum.

zondag 25 december 2011

Afscheid van 2011


De culturele oogst van 2011 viel best mee. Natuurlijk waren er de onvermijdelijke teleurstellingen maar ik heb mij in het theater of in de concertzaal tenminste nooit moeten ergeren, al kan dit net zo goed aan mijn toegenomen vaardigheid liggen om pretentieuze artistieke flops aan mij te laten voorbij gaan. Neen, ergernis daar zorgde cultureel links wel voor met haar onafgebroken kleingeestige kritiek op het Vlaamse emancipatiedenken. Ronduit beschamend.

Volgende concerten & voorstellingen wisten in 2011 mijn torenhoge kwaliteitseisen te doorbreken:
- Pierre-Laurent Aimard met Wagner/Berg/Scriabin/Liszt-programma in Brugge
- Ivo van Hove met "Kinderen van de zon" in NTGent
- Het Budapest Festival Orchestra met een Wagnerprogramma in Brugge
- Jordi Savall met "Orient/Occident" in Brugge
- Sidi Larbi Cherkaoui met "Babel" in Brugge
- Romeo Castellucci met "On the concept of the face, regarding the son of God" in Antwerpen
- Robert Lepage's "Die Walküre" in Kinepolis Nîmes
- Stefano Bollani/Enrico Rava op Jazz Arles
- Jan Fabre met "Prometheus" in Vooruit Gent
- David McVicars "Die Meistersinger von Nürnberg" in Cinemaxx Münster
- Chick Corea en "Return to Forever IV" op Jazz Gent
- The Music Liberation Orchestra op Jazz Middelheim
- Patricia Kopatchinskaja met het Vioolconcerto van Ligeti in Brugge
- Robert Lepage's "Siegfried" in Cinemaxx Göttingen
- Akram Kahn met "Confluence" in Brugge

Ongetwijfeld waren volgende voorstellingen, die ik jammergenoeg heb moeten missen, ook zeer de moeite :
- Philippe Decouflé met "Octopus" in Antwerpen
- Akram Kahn met "Desh" in Brugge
- Gruppo Corpo met "Parabelo & Onqotô" in Brugge
- Tero Saarinen met "Borrowed Light" in Brugge

Met één vraag ben ik blijven zitten omdat ik de voorstelling niet heb gezien : was "Les Huegenots" in De Munt wel zo goed als in het algemeen (en in politiek correct denkende kringen in het bijzonder) wordt beweerd ? Sta mij toe om dit sterk te betwijfelen...

vrijdag 16 december 2011

De Beierse Staatsopera gaat online


Begin 2012 start een pilootprojekt aan de opera van München waarbij men voorstellingen zal uitzenden via live-streaming op het internet. Hoe vaak met dit zal herhalen is voorlopig niet duidelijk.
Op 22 januari (om 17u00) is alvast een schitterend bezette reprise te zien van Jürgen Roses "Don Carlo" met Anja Harteros, Jonas Kaufmann, René Pape, Mariusz Kwiecien, Eric Halfvarson, Anna Smirnova. Deze transmissies zijn zoals het hoort: gratis!

dinsdag 13 december 2011

De Ring van Achim Freyer op dvd in 2013


De Opera van Mannheim heeft een nieuwe Ring op de affiche gezet en wist daarvoor Achim Freyer te strikken, die het werk nog maar onlangs, met eigen decors en kostuums, in Los Angeles op het toneel heeft gebracht. Ditmaal zal er echter een camera in de buurt staan want in het Wagnerjaar 2013 zal de productie uitgebreid worden gefilmd. En zoals de bijgevoegde foto in één klap illustreert zal deze productie er veel beter uitzien op dvd als in het (overigens spuuglelijke) theater van Mannheim. En zo zal de wagneriaan het uit licht, kleur en goocheltruuks opgetrokken circustheater van de naïeve magiër Achim Freyer dan toch nog te zien krijgen.

Opernwelt reageerde tamelijk enthousiast op de première van "Das Rheingold" : "Achim Freyer - und das ist das Entscheidende- bezieht seinen Kraftstrom aus Wagners Musik, die durch nichts überlagert oder gar konterkariert wird. Gerade weil er so weinig macht, weil es in seiner hochstilierten Puppen-Theater-Welt, die vom Comic wie vom Märchen zehrt, so spielerisch leicht und niemals verbissen belehrend zugeht, wird Wagners visionäre Utopie einer durch Liebe verwandelten Welt greifbaar. Der kindlcihe, nur scheinbar naive Blick auf das grosse Weltganze ist stets mit schmerzhaft philisophischer Genauigkeit underfüttert, Freyer lullt sein Publikum nicht ein, sondern verlangt hellwache Zuschauer."

De nieuwe GMD, Dan Ettinger, kreeg dan weer niet zo'n goede pers. Hopelijk kan hij daarin nog wat groeien. Maar omdat wij ons hier in de provincie bevinden zal het pijnpunt van deze productie weer maar eens de cast zijn : met de Brünnhilde van Judith Nemeth kan ik leven maar Thomas Jesatko is meer dan een maatje te klein voor Wotan. Hopelijk zal men dat tijdig inzien en, wanneer de camera's draaien, de voorstelling pimpen met een sterkere Wotan !

Lohengrin opent De Scala in 2012


De Scala opent het volgend seizoen met Lohengrin. Met Jonas Kaufmann, Anja Harteros en René Pape leest de affiche als een droom. Ongetwijfeld zal Daniel Barenboims sidekick Waltraud Meier de affiche verder completeren als Ortrud. Wellicht wordt Johannes Martin Kränzle de Telramund. Claus Guth voert alleszins regie.

Allicht zal deze productie ook in de cinema of via Arte worden uitgezonden. Tenzij een hoogst toevallige staking daar een stokje voor zou steken...of zal daar in het post-bunga-bunga tijdperk geen reden meer toe zijn ? Penso che no...