Een echte polemiek over dit onderwerp is in de Israëlische kranten achterwege gebleven. Allicht omdat het debat al zo vaak is gevoerd. Wat overblijft zijn de schokgolven vanwege het lobbywerk van de Holocaust-overledenen. Met stomme verbazing lees je dan hoe sommige Israëlische historici zich daar in laten meeslepen.
Zo iemand is Dinah Porat, hoofd van het "Kantor Center for the Study of Contemporary European Jewry" aan de universiteit van Tel Aviv en "chief historian of Yad Vashem". In Haaretz legt ze nog maar eens de vinger op de wonde: " The argument that Wagner's music elevates every soul is nullified in the face of the inspiration that the composer gave Hitler."
Over welke argumenten beschikt Porat voor zulke bewering?
Terecht neemt zij afstand van Wagners antisemitisme als wezenlijke invloed op Hitler. Laat dat nu eens iets zijn waar velen nog van kunnen leren :
"Hitler was not influenced by Wagner's anti-Semitism. He had a generous helping of his own apocalyptic and comprehensive anti-Semitism, and needed no help from Wagner. Indeed, those who read accounts of Hitler's views and words – which he dictated rather than wrote – will not find even one instance in which he linked Wagner to anti-Semitism and racism. He did not even mention the composer's most anti-Semitic essay, "Judaism in Music," in which Wagner concluded that the only fitting solution for the Jews was untergang, or doom."
Dat is correct en zoals ik vorige week al heb aangetoond, zijn alle historici het daarover eens. Als historica kan zij daar gewoon niet omheen. Ontbreekt een duidelijke concensus dan verliest zij meteen de pedalen.
"More than once, Hitler referred to his enormous admiration for Wagner, both as a musician and as a man. Though Hitler was born after Wagner's death, he saw the composer as a sort of spiritual father, one who made him understand his own destiny. From age 12 onwards he listened to every opera the composer wrote.
"The fuehrer had a special seat reserved for him at the opera house Wagner built in Bayreuth. He never missed a season, and visited the opera house as though it were a sacred place. According to psychologist Walter Langer, Hitler used to say that Wagner was a God and that his music was his religion. Wagner's autobiography "My Life" (Mein Leben) became for Hitler "My Struggle" (Mein Kampf). "
Adolf Hitler was een Wagner-liefhebber, net zoals u en ik. So what ?
"Hitler incorporated as much Wagner into the fabric of the Third Reich as he could. Nazi Party conferences usually opened with recordings of the opera “Rienzi,” which was one of Hitler's favorites – when he committed suicide in the Berlin bunker he was found to be in possession of the musical score. He identified with the hero of the story, the leader who came from the gutter, unified his people and led them to greatness. "
Het spelen van de Rienzi-ouverture was een gebruik dat Hitler kopiëerde van de "Alldeutschen", de politieke beweging van Georg von Schönerer. Bij al hun manifestaties in Linz en Wenen pleegden zij die ouverture te spelen. De Heil-groet, de titel "Führer" , alsmede de afwijzing van iedere vorm van democratische besluitvorming in de eigen beweging - dit alles heeft Hitler van Schönerer overgenomen en later op de nazi-partij overgebracht. Allicht hebben de Alldeutschen de titel Führer uit Lohengrin opgevist.
Met Cola Rienzi, de held van Richard Wagner's opera, heeft Hitler zich jammergenoeg onvoldoende geïdentificeerd. Hij zou de eigen ondergang wat sneller hebben kunnen voorzien! "Warum mag man die Rienzi-Ouvertüre als Hymne für die Parteitage erkoren haben, wenn doch das Drama vom Verrat des Volks und seiner Unternehmungen und seinem Tod berichtet?" vraagt Saul Friedländer zich af.
Anders uitgedrukt: wie naar Wagner kijkt door de bril van nazi-Duitsland zal vanzelf op onverklaarbare tegenstrijdigheden botsen. En aan mevrouw Porat zou ik willen vragen: waar elders in de kunst is de hoogmoed van de macht zo sterk aangevallen geworden als in de kunst van Wagner?
"During the trial held after the abortive Munich Beer Hall Putsch in 1923, Hitler testified that the first time he visited Wagner's grave, he understood his true purpose. Central motifs from Wagner's operas influenced Hitler's propaganda and public speaking: the unification of the German people, the continuation of its history and defining characteristics, and Nazism as a natural progression of, and means of extending, this history. "
Hier wordt de historica wel erg flou in haar betoog. Ik zou mevrouw Porat graag willen zien aantonen hoe zij denkt dat Hitler centrale motieven van Wagners opera's in de ideologische schatkamer van het Derde Rijk heeft binnengesmokkeld. Waar zijn de feiten? Ik ken ze niet. Nooit heeft Hitler daar enige uitspraak over gedaan.
Frederick Spotts in "The Power of Aesthetics" : "There is no record of any comment on how he interpreted the works or whether he saw in them any ideological message - much less whether he envisaged himself as Lohengrin, Siegmund, Siegfried, Wotan or any other Wagnerian character. It was the music that moved him. "
Kortom, Hitler de Wagneriaan verschilde daarin niet zoveel van u of ik: het was de muziek die hem opwond en ontroerde. Uiteraard kunnen wij dat zeer goed begrijpen. So what ?
Er is slechts één getuigenis van hoe Hitler Wagner interpreteerde, met name die waarin hij Parsifal in verband brengt met de mythe van het bloed. Ze staat in de "Gesprekken met Hitler" van Hermann Rauschning. Zoals ik vroeger al heb aangetoond wordt de authenticiteit daarvan door de meeste historici vandaag als zeer twijfelachtig beschouwd. Ik verwijs hiervoor naar de website:
Gesprekken met Hitler
Van het tegenovergestelde, de onverteerbaarheid van Wagner voor de nazi-partij-ideologie bestaat wel enig feitenmateriaal met name in de reacties van Alfred Rosenberg. Vooral De Ring en Parsifal vonden in zijn ogen geen genade: "Während Tristan und Hans Sachs ewiges Leben haben, wird der Ring entweder van einer gleichgenialen Hand umgestaltet werden müssen oder nach und nach vom Theater verschwinden".
Net zoals Himmler wilde Rosenberg een mystieke Wotan-cultus oprichten. Wagners problematische God was daarvoor alleszins niet geschikt. Hitlers redevoering van 6 sept. 1938 verwierp zulk mysticisme, echter zonder namen te noemen, en van de tegen-wagneriaanse Wotancultus kwam niets terecht.
Michael Hesemann is de historicus die het verst is gegaan in de analyse van het spirituele fundament van het nationaal-socialisme: “Het nationaalsocialisme was geen politieke ideologie maar een mythisch-religieuze wereldvisie die zich baseerde op de mythe van het bloed als drager van de ziel, en dat in samenhang met een eschatologische geloofsleer.” Voor Michael Hesemann is die stelling de sleutel tot begrip van het nazisme.
Hesemanns werk “Hitlers religie” verschaft inzicht in de oorsprong van de ideeën van Hitler de esotericus en de verbinding van deze ideeën met zijn mentoren: de racistische occultisten Lanz von Liebenfels ("neo-tempeliers") , Guido von List ("ariosofie", "theosofie"), Rudolf von Sebottendorff ("Thule Genootschap"), het politieke voorbeeld Georg von Schönerer ("Alldeutschen"), de racistische pan-germanist H.S Chamberlain. Het zwakke punt van zijn betoog is dat telkens wanneer Richard Wagner ter sprake komt Hesemann plots zonder kennis van zaken spreekt. Dit valt eenvoudig te verklaren. Een blik op zijn literatuurlijst toont dat hij over dit onderwerp slechts 2 boeken heeft gelezen: Joachim Köhler en Rudolf Kreis, twee werken die Wagner de Holocaust in de schoenen proberen te schuiven! Behoorlijk zwak voor een historicus.
"Those who insist upon performing Wagner's work in official venues and frameworks – for there is nothing to prevent playing or listening to him in a private place – repeatedly try to enlist to the cause the case of Zionist visionary Benjamin Ze'ev Herzl, reminding us that he listened to Wagner's Tannhauser opera when he wrote "The Jewish State.
Indeed, Herzl recognized that the work granted him strength as he wrote. But Wagner's apologists forget that the student union that Herzl belonged to held a memorial service for the composer in which anti-Semitic speeches were made, and Herzl left in a rage. His close friend committed suicide after he was expelled from its ranks. May Herzl rest in peace. "
So what ? Waarom moet Wagner de kleinheid van zijn volgelingen altijd maar incasseren ?
Another thing: the survivors are not a negligible minority. They still number over 200,000 and along with their families, over a million. The official ban on playing Wagner's works is the last symbol of the boycott against Nazi Germany – the entity that planned and carried out the Holocaust. "
Het is duidelijk dat mevrouw Porat verkiest haar cliënteel te verdedigen eerder dan een historica te willen zijn. Een mooiere definitie van Wagner als "de eeuwige zondebok" zal je niet snel vinden.
"Culture is not about just listening to music; culture is first and foremost the consideration of others. Our present culture is based in part on understanding the past, and that is no negligible argument. "
Mevrouw Porat gaat voorbij aan het feit dat zij hiermee fundamentele waarden zoals artistieke vrijheid en vrijheid van meningsuiting op de helling zet. Uitgerekend Israël dat ooit zijn boeken zag verbranden, om vervolgens zelf in het vuur terecht te komen, zou hier een voortrekkersrols kunnen spelen.
Of zoals Na'ma Sheffi het vorige week formuleerde: "The question is whether Israelis seek to confront their complicated past or wrap themselves forever in a yellow star of David, as if this had the power to protect them from a debate"
Geen opmerkingen:
Een reactie posten