Parsifal in Amsterdam : Sober, verrijkend en intens !

Vol verwachting keken we uit naar de opvoering van Parsifal in De Nederlandse Opera, in een regie van Pierre Audi en met decors van Anish Kapoor, een tandem die ook in de Munt reeds samenwerkte voor Pelleas & Melisande van Debussy.

Het decor van de eerste akte bestond uit een rotsstructuur die in rood licht baadde. Als men nader keek zag men in de rotsstructuur gezichten, die een mix waren van een inca- en boeddha-hoofd. De regie was heel sober en legde vooral de klemtoon op de interactie tussen Gurnemanz, Kundry en Parsifal. De regie volgde het draaiboek van Wagner nauwgezet : er werd een zwaan neergeschoten, Parsifal was inderdaad een "reine dwaas" en de koning was gewond door de speer in zijn zij. Alleen werd de koning niet binnengedragen door de graalridders, maar strompelde zelf de scène op. De scènewisseling in de eerste akte gebeurde achter gesloten doek en toonde daarna de achterkant van de rotsstructuren met een grote stelling waarop de gemeenschap van graalridders postgevat hadden. Dezen verlieten allemaal hun stelling, waarna Parsifal alles verkende en van bovenop alles in de gaten hield. De koning nam plaats op een middenverdiep. De onthulling van de Graal was een fundamentele afwijking (een van de enige tijdens de ganse voorstelling) van het oorspronkelijke scenario. Geen Graal, maar een wit doek waarop bloed begon te vloeien, werd uitgerold. Waarom voor die afwijking gekozen werd, bleef mij een raadsel.

De tweede akte was het hoogtepunt van de voorstelling. Een grote ronde spiegelende zilveren schaal werd neergelaten in het midden van het decor en alles wat op scène getoond werd, werd aldus gespiegeld. Schitterende beelden waren de weerspiegeling van Parsifal tussen de kleurige bloemenmeisjes, alsook de weerspiegeling van de rosse haren van Kundry die het geheel een gouden tint gaven. Het duet tussen Parsifal en Kundry, bracht zowel qua regie als muzikaal het meeste spanning en intensiteit tijdens de ganse voorstelling. De confrontatie tussen Parsifal en Klingsor daarentegen verliep zoals reeds vele malen gezien op scène. De punt van de speer brak af, Klingsor verdween en Parsifal recupereerde de speer.

De derde akte was heel sober en symbolisch. Waar de spiegel in de tweede akte hing, was nu een grote opening. Daarbovenop verscheen een blauwe cirkel bij de scène-wisseling. De regie was heel sober en deed soms denken aan Robert Wilson, maar dan iets minder statisch. Ook hier werd alles strikt volgens het script uitgevoerd : de voetwassing van Parsifal door Kundry, de aanraking van Amfortas met de speer, de overname van de ere-dienst door Parsifal enz.

Globaal gezien deed de uitvoering het meeste denken aan de Lehnhoff-productie in Baden-Baden die ook op DVD verschenen is, zowel qua decor, regie en bewegingen, maar dan met nog meer soberheid en rust gebracht.

Wat de muzikale leiding betreft, bracht de Hongaarse dirigent Ivan Fischer met het Concertgebouworkest een heel langzame lezing, maar wel met een ongelooflijke transparantie, klankkleur en balans tussen de orkestgroepen. Vooral de derde akte imponeerde muzikaal qua orkest-dynamiek. Af en toe een crescendo, af en toe een kleine ritmeversnelling. Het geheel boeide van begin tot einde ; de derde akte vormde het summum op orkestraal vlak. En niettegenstaande de langzame tempi, vloog de tijd voorbij.

Christopher Ventris blijft de Parsifal van het ogenblik. Hij beheerst de rol volledig – hij speelt niet Parsifal, maar hij "is" Parsifal. Zijn klankkleur blijft stoer en viriel, maar hij weet de nodige accenten te leggen in de rol en evolueert van reine dwaas tot opvolger van Amfortas op een uiterst geloofwaardige manier, zowel in zijn spel als in zijn zang.

Petra Lang beheerst de rol van Kundry, maar klinkt af en toe schril en scherp in de hoge noten. Zij kan ons Waltraud Meier niet doen vergeten. Haar spel is heel intens en tijdens het duet in de tweede akte blinkt zij uit samen met Christopher Ventris. Daar horen we stemmen van het hoogste niveau.

Falk Struckmann is een oudgediende in Wagner-opera’s. Hij was reeds vele malen te zien in de Munt te Brussel, maar zong voor het eerst bij DNO. Hij zette een heel geloofwaardige Gurnemanz neer met heel mooie muzikale momenten.

De Russische bas Mikhail Petrenko was de enige die enigszins ontgoochelde in zijn rol als Klingsor. Hij heeft wel een mooie en warme stem, maar kwam als Klingsor niet echt geloofwaardig over. De rol van Amfortas was adequaat bezet door Alejandro Marco-Buhrmester.

Globaal gezien was deze voorstelling een magistrale theaterbelevenis op alle vlakken : muzikaal, stemmen, regie, decor, belichting. Het was niet de grote vernieuwing – maar we kunnen ons afvragen of dit wel moet ? Want de produktie die een tijd geleden in de Muntschouwburg te zien was, bulkte van de schitterende nieuwe ideeën en visie op het werk wanneer men alles op voorhand bestudeerde, maar was scenisch een catastrofe, zeker op het vlak van de eerste akte (bijna de helft speelde zich in het donker achter struiken af zonder dat men iets zag) en de derde akte (anderhalf uur kijken naar mensen die stappen op een lopende band…). Het was ook geen klassieke opvoering in Amsterdam, maar een tijdloze symbolische kijk op Parsifal, waar we bepaalde stukken herkennen vanuit andere produkties, maar waar ook wel een aantal nieuwe accenten getoond werden. Een voorstelling waar men gelouterd naar buiten komt, heel sober, verrijkend en intens. Nu maar afwachten welke Parsifal de Vlaamse Opera volgend jaar zal brengen in Antwerpen en Gent… Voor mij blijven deze tijdloze Amsterdamse voorstelling en de herziene kijk van Herrheim in Bayreuth toch twee hoogtepunten in de Parsifals die ik live kon meemaken.