dinsdag 30 april 2013

Nabucco in Cinema Utopolis

Door mijn lichte allergie ten aanzien van jeugdwerken van geniale operacomponisten heb ik steeds in een boog omheen Nabucco gelopen. Sinds gisteren weet ik weer dat mijn instinct zelden faalt. Anderzijds is het niet moeilijk om te begrijpen dat Verdi er de basis van zijn reputatie mee heeft gelegd. Muzikaal is er heelwat te beleven, er klinken echo's door van Macbeth, van Don Carlo, van Aida en sommige scènes zouden niet misstaan in één van de rijpere werken. Maar er zijn ook de onnmiskenbare dramaturgische zwakheden die grote delen van het werk tot een hel maken voor elke regisseur. Wat is er te maken van de clash tussen Babylon en Jerusalem in het eerste bedrijf? De versuikerde finale waarbij de slechterik zich aansluit bij de verzoeners is ronduit beschamend. Tweehonderd jaar voordien zou Shakespeare het geen seconde in zijn hoofd hebben gehaald om zoiets voor het theater te schrijven. Verdi zal die fouten later ook niet meer maken ondermeer door zich door diezelfde Shakespeare bij de hand te laten nemen. Macbeth is dan ook zijn eerste meesterwerk en niet Nabucco.

Daarmee heb ik Daniele Abbado's matige enscenering al een flink stuk uit de wind gezet. De zandbak waarin hij zijn acteurs laat ploeteren tussen monolieten (Jerusalem) en spuuglelijke draadmodellen van afgodsbeelden (Babylon) is kenmerkend voor zijn anti-Zeffirelli-aanpak. Maar die werkt alleen tijdens de intiemere momenten die gelukkig ook de hoogtepunten uitmaken van het stuk: het sublieme moment van verstilling met het vermaarde "Va pensiero" met het mooi uitgelichte koor in een glansrol maar vooral het grote solomoment van Abigaille in het tweede bedrijf. Gelukkig heeft Liudmyla Monastyrska alles in huis om dat waar te maken. Monastyrska is vooral een in blakende gezondheid verkerende stem, geschraagd door een fabelachtige techniek. Hoe zij van kristalhelder piano, delicaat gesponnen als spinrag, overschakelt naar de hoogdramatische uithalen van "Ben, io t'ivenni" is van een grote zinnelijkheid. Passagioproblemen? Nooit van gehoord, meneer! Haar introspectief moment van eenzaamheid "Anch'io dischuiso un giorno" werd door de camera kundig ondersteund met enkele bloedmooie beelden zoals alleen opera in de cinema dat kan.

Als personage maakt Nabucco een psychologische ontwikkeling door waar zelfs Wagner van zou duizelen: van mannetjesputter tot zelfverklaarde god, van tot waanzin gedreven heerser tot grote verzoener. Je moet als acteur over heel wat resources beschikken om dit enigszins aannemelijk te maken. Niet bepaald wat ik de sterkte van Placido Domingo zou noemen. Parsifal, Simon Boccanegra, Nabucco.. voor elke van de meer dan 100 rollen uit zijn repertoire tapt hij uit hetzelfde vaatje. Iets naar boven spitten dat van hemzelf komt is er zelden of nooit bij. Hij spéélt zijn personages maar hij is ze nooit. Toch bestaat zijn fanclub nog steeds. De oudere heertjes die de pen mogen vasthouden voor kranten als The Independent en de Financial Times dragen speciale brillen want ze zien dingen die ik niet zie. The Independent noemt hem een "geboren acteur", de Financial Times roemt zijn prestatie als een "masterclass in how to command the stage with diminished resources". Dat mensen de wereld afreizen om deze geboren acteur aan het werk te zien is in mijn ogen zoiets als het achtste wereldwonder. Overigens, iemand moet hem toch eens uitleggen dat ook medeklinkers tot de prosodie van een taal behoren, ja ook in het Italiaans. Dat zijn stem, nu hij de ambitus van bariton heeft omhelsd, desondanks goed standhield en nog lang niet alle glans heeft verloren, heeft ook mij verrast.


3 opmerkingen:

Stefan Caprasse zei

Het is natuurlijk mijn persoonlijke mening, maar ik vind dat men nooit in bogen omheen werken moet lopen, alvorens ze minstens 1x gehoord te hebben, zeker de zogezegde "jeugdwerken" van geniale operacomponisten, en al zeker Verdi bij wie in AL zijn werken iets of (veel)meer is dat meer dan de moeite van het beluisteren waard is! Trouwens, over Nabucco, nadat U zegt dat "Uw instinct zelden faalt" somt U zelf toch meer dan voldoende kwaliteiten ervan op! En als dat dan blijkbaar verdedigd wordt door zulk een Abagail (ik was er niet bij, ik heb schijnbaar iets gemist!), kunt U toch geen spijt gehad hebben die boog omheen eens niet genomen te hebben. En ik weer persoonlijk) hoor hoedanook liever eens een zeldzamer werk (zie uitgebreid daarover in Grande Inquisitor-commentaren bij het volgend seizoen in de Vlaamse Opera), dan een 1001ste Traviata (hoe superieur dat werk ook is). En dat de libretti -soms- behoorlijk rammelen vind ik (weer persoonlijk) behorend tot de charmes van het genre...
Hetgeen ik hier zeg geldt ook voor Wagner, daarom ga ik met plezier zijn "jeugdwerken" zien in Bayreuth!
Wat Placido Domingo betreft: ik heb hem altijd een geengageerd acteur gevonden, die zich altijd zeer in zijn rollen (bv Otello!) inleeft. We verschillen blijkbaar in een aantal zaken van mening, maar dat mag!

Jos Hermans zei

Mijn kritiek slaat niet op het muzikale materiaal maar op de onvolwassen behandeling van de stof voor het theater. In tegenstelling tot grote hordes operaliefhebbers beschouw ik opera niet als een muziekvorm maar als het theater van de zingende acteur. Daarin ben ik een kloon van Gerard Mortier. Nabucco verdient daarom slechts fragmentarisch op de planken te worden gebracht net zoals Rienzi uit hetzelfde jaar van die andere componist.

Stefan Caprasse zei

Dat is natuurlijk een standpunt en als dusdanig begrijp ik U wel. Ik persoonlijk zie opera zowel als theater (en als dusdanig hecht ik zeer belang aan de enscenering en ben ik, behalve uitzondering, principieel tegen concertante uitvoeringen, ook van "belcantowerken"), als als muziekvorm (als bv een symfonie van Beethoven een muziekvorm is, is bv zijn Fidelio dat toch ook, en 'symfonische' opera's van Wagner ook en bij uitbreiding eigenlijk alle opera's...). Ik weet dat Mortier vind dat enkel "meesterwerken" op de planken mogen komen maar Mortier zegt wel meer waar ik niet mee eens ben (wat hij bv destijds zei over de Bartoli-Salieri CD vond ik ook onzin...)! Ik zie ook niet in hoe een toch reeds relatief kort werk als Nabucco 'fragmentarisch' op de planken kan worden gebracht!
Rienzi is iets anders, al heb ik dat(evenals ALLE werken) toch ook liefst zo integraal mogelijk. Maar zoals ik al zei: meningen verschillen en waar men niet van houdt, daar gaat men niet naartoe (doe ik ook!)...