woensdag 31 augustus 2011

Götterdämmerung in Bayreuth ?


Vanaf 15 september zou je voor het eerst online tickets kunnen bestellen voor de Bayreuther Festspiele en dat op het volgende adres : Tickets online, dat uiteraard nog niet functioneert. Wie reeds in de database zit krijgt een login en een activeringscode. Die staan vermeld op het formulier dat bij reeds geregistreerden één dezer dagen in de bus zal vallen. Nieuwe geïnteresseerden moeten een account aanmaken. Ik mag veronderstellen dat het systeem op deze manier rekening zal houden met de opgebouwde wachttijd.

Het festival van 2012 opent met "Der Fliegende Holländer" op 25 juli 2012. Jan Philipp Gloger (van Staatstheater Mainz) regisseert and Christian Thielemann dirigeert. Evgeny Nikitin maakt zijn debuut als de Hollander, Adrianne Pieczonka is Senta, Franz-Josef Selig is Daland, Michael King is Erik en Benjamin Bruns de stuurman. Nikitin acht ik in staat tot een heel interessant debuut.

Wie de regisseur van de Ring 2013 wordt is nog steeds niet officieel meegedeeld geworden. Dat dit een ramp zal worden dat staat dus nu wel vast.

Niet Sebastian Baumgartners Tannhäuser maar Stefan Herheims Parsifal zal volgend jaar op 5 augustus worden opgenomen om live te worden uitgezonden, ditmaal met Philippe Jordan in de orkestbak. Dat was oorspronkelijk zo niet voorzien en dat heeft ongetwijfeld alles te maken met de massale afkeuring die de productie van Baumgartner in zijn eerste jaar heeft genoten. In tegenstelling tot vroegere berichten zal er dus allicht wél een dvd van Herheims Parsifal worden geproduceerd.

In Bild pleit Nike Wagner ervoor om Baumgartners Biogas-Tannhäuser gewoon af te voeren. Ze gaat er ook van uit dat binnen afzienbare tijd een ideeënrijke externe kunstkenner de leiding van het festival zal overnemen. "Het dynastieke principe heeft zijn zwakke kanten intussen al genoeg laten blijken", zegt ze fijntjes. Overigens is de dynastieke voortzetting van het festival geen idee van Wagner maar van zijn weduwe Cosima. Ook Placido Domingo liet zich opmerken in dezelfde zin: "It's incomprehensible to me. As the director of an opera house I would never allow anything like that. In Germany and Austria, controversial productions have unfortunately become the norm."
Wie had gedacht dat het ooit nog zover zou komen dat we inzake operaregie Placido Domingo nog gelijk zouden moeten geven?

Wat nog het meest verrast is de ronduit verschroeiende wijze waarmee vaktijdschrift Opernwelt de Bayreuthse Tannhäuser afbrandt: "Joep van Lieshout, hat für die Neuinszenierung alte Kamellen seines Ateliers aufgetischt. Regisseur und Dramaturg liefern dazu angegraute Attitüden der Berliner Volksbühne. Schon seit Jahren hat sich die Suche nach dem lezten Kick dort totgelaufen, dominieren Autismus und Selbstgerechtigkeit. Und nun soll Bayreuth davon profitieren? Die Wagner-Schwestern glauben das offenbar. Denn sie verhandeln ausgerechnet mit Frank Castorf für den Ring des Jahres 2013. Vor 20 Jahren wäre das eine Idee gewesen..."

"Ein Irrläufer das Ganze, dem nur zu wünschen ist, dass er schnellstmöglich vom Spielplan verschwindet. Dass er überhaupt bis zur Premiere kam, bleibt erstaunlich genug. Gibt es denn niemand im Festspielhaus, der hört und sich dagegen wehrt, dass bei diesem Bühnenaufbau alle Stimmen (einschliesslich des Chores) verzwergen und verzerrt werden, dass sich Orchester und Bühnenklang nicht mischen, das der akustische Grundgedanke des Hauses torpediert wird?"

En, zo besluit hoofdredacteur Stefan Mösch: "Verantwortlich dafür ist die selbstverliebte Bedeutungshuberei, die die Produktion von vorne bis hinten durchzieht."
Waarbij ik mij dan de vraag stel of het deze Tannhäuser was die de heer Mösch van het paard heeft gebliksemd en tot zulke Paulinische inkeer heeft gedwongen want in die "Bedeutungshuberei" is Opernwelt de afgelopen 20 jaar tot mijn grote ergernis wel een heel eind meegestapt!

Voor de 57000 festivalplaatsen waren er dit jaar ca. 320.000 aanvragen, bijna de helft minder dan vorig jaar. Het zal volgend jaar nog een pak minder zijn.

vrijdag 19 augustus 2011

De Ring van de Nationale Reisopera : nu ook in de bioscoop !


In afwachting van de première van Siegfried kunnen de eerste twee delen van de Ring van de Nationale Reisopera nu ook worden bekeken in de bioscoop. Daarvoor moet je wel helemaal naar Concordia Cinema in Enschede en gewapend zijn met een ticket voor Siegfried. Je mag er dan zelfs gratis in.
Zelf bezoek ik de voorstellingen van 23 en 24 september. Reportage volgt.

Info en reservatie : Naar Concordia

maandag 15 augustus 2011

Van de ratten besnuffeld : Lohengrin in Bayreuth, live via Arte



Met Hans Neuenfels heb ik het nooit kunnen vinden. In Stuttgart zag ik zijn door Opernwelt bejubelde "Entführung aus dem Serail", een halfslachtige enscenering met spuuglelijke kostuums en decors. In Salzburg vond ik zijn "Cosi Fan Tutte" zo geweldig dat ik er mij niets meer van herinner behalve een beeld van Fiordiligi die tijdens haar grote aria twee halfnaakte mannen als honden aan de leiband hield, geen onaardig beeld als provocatie maar wel in de verkeerde opera. Zijn bewerking van Die Fledermaus voor Salzburg, door Gerard Mortier bedoeld als regelrechte provocatie aan het adres van het reactionaire deel van het Oostenrijkse publiek, moet zowat het artistieke dieptepunt geweest zijn van al de jaren dat ik opera volg. Het vergt een bijzonder talent om een sprankelend meesterwerk zo fel van zichzelf te vervreemden dat het onherkenbaar wordt en transformeert in een stomvervelende, navelstaarderige vertoning die stijf staat van de pretentie.

Wat moest die Neuenfels in Bayreuth komen uitvreten? Allicht niet om het in blauw licht badende sprookje te vertellen dat Richard Wagner voor de geest had gestaan. Terwijl Lohengrin een outsider is met aanpassingsproblemen draait Neuenfels de zaken gewoon om en maakt van Lohengrin het enige normale personage in het stuk. De Koning is een volslagen neuroot, de edelen van Brabant zijn vestimentair gedefinieerd als ratten. Met rugnummers nog wel. Dat het hier gaat om een laboratoriumexperiment, is de onderliggende boodschap. En wie voert het onderzoek dan wel? Een idee dat meer vragen oproept dan dat het vragen beantwoordt, is niet direct het uitgangspunt voor een geslaagde regie. Wat Neuenfels daarmee kan hebben bedoeld is aantonen hoe kneedbaar, manipuleerbaar een massa kan zijn. Alsof we dat al niet wisten. Was het nodig dat we dat in onze maag gesplitst kregen op zo'n directe en onesthetische wijze die onwillekeurig onze weerzin opwekt? Die weerzin probeert Neuenfels enigszins af te zwakken door momenten van slapstick in te bouwen. Behalve het feit dat die niet erg grappig zijn verhullen ze vooral dat hij geen koor kan regisseren want met een ter plaatse trappelend stel ratten ben je snel klaar.

Neuenfels voert Heinrich der Vogler op als een koning zonder ruggegraat. Niemand heeft Lohengrin meer nodig dan deze koning en Georg Zeppenfeld heeft het talent om dat idee ook om te zetten. Alleen zou je dan voor de geloofwaardigheid en als contrast een grotere vocale krachtpatser wensen als Klaus Florian Vogt.
De acteursregie is zwak. Zelden zo'n zwak duet gezien als dat van Ortrud en Telramund en ook het bruidskamerduet staat stijf van de clichés. Hoogst irritant waren de als video vermomde puberale stripverhalen van Björn Verloh met ratten in de hoofdrol, die zich heel pretentieus aankondigden als Waarheid 1, 2, & 3. Het is toch echt onwaarschijnlijk hoe weinig regisseurs in staat blijken om op een artistiek verantwoorde wijze met video om te gaan in de opera. Filmregisseurs met naam en faam, die daar wel oog voor zouden hebben, worden door Bayreuth de laan uitgestuurd. Bayreuth gaat liever plat op de buik voor het Duitse Regietheater.
Het meest indringende beeld vind je aan het eind van het tweede bedrijf als Lohengrin zich door middel van een kruis de rol van Messias aanmeet. Het stuk valt dan in een zwart gat want worden Ortrud en Telramaund nu niet de goeden in het stuk, de enigen die weerstand hebben geboden aan het bedrieglijke, sluipende gevaar ? Zulke toestanden krijg je als een regisseur geen vertrouwen heeft in Wagner. Is Werkstatt Bayreuth eigenlijk geen laboratoriumexperiment voor geschifte regisseurs die nooit in het reine zijn gekomen met hun onverwerkte oorlogsverleden? Bayreuth, zo lijkt het mij, heeft dringend vers bloed nodig van buiten de landsgrenzen.

Andris Nelsons dwingend expressieve lezing werd door het publiek van Bayreuth niet echt naar waarde geschat. Toch liet ze behoorlijk wat dynamische contrasten horen en tempi die James Levine aan het duizelen zouden brengen. De prelude tot het tweede bedrijf en de transformatiemuziek van 3e bedrijf vond ik heel geslaagd. Het koor heeft de reputatie het beste van de wereld te zijn. Onder Eberhard Friedrich deed het die reputatie weer alle eer aan.
Klaus Florian Vogt leverde een exacte kopie af van zijn prestatie in Baden-Baden, genoegzaam bekend van dvd. Het mag duidelijk zijn dat Klaus Florian Vogt geen zwaargepantserde heldentenor is maar elegant en welsprekend in de frasering een haast geslachtsloze, angelieke Lohengrin neerzet die het wereldvreemde karakter van het personage grotendeels tegemoet komt maar ook teleur stelt op die momenten, wanneer hij als heldentenor de illusie moet kunnen verschaffen dat hij met één uithaal van het strottenhoofd de lucht in twee zou kunnen klieven. Bij Vogt blijft het steeds bij lammetjespap.Voor Vogt, zichtbaar ontroerd door de jubel in Bayreuth, moet dit het hoogtepunt van zijn carrière zijn. Meer zit er voor hem echt niet in.
Voor Annette Dasch is Elsa een grenspartij. Af en toe kampt ze met intonatieproblemen. Erger is dat ze een saaie voordracht aflevert waarin ik geen spoor van persoonlijkheid kan herkennen. Technisch en interpretatief is zij zondermeer de mindere vergeleken met Anja Harteros. Als koppel zijn Dasch & Vogt beslist geen match voor Harteros & Kaufmann, het ideale Lohengrinkoppel van het moment.
Georg Zeppenfeld beschikt over een gecultiveerde bas/bariton. Hij articuleert juist en op een boeiende manier. Maar voor Wagners koning is hij een maatje te klein. Voor Neufenfels' koning zit hij juist.
Jukka Rassilainen kan zijn partij geen dramatisch profiel geven. Daarvoor ontbreekt het hem aan inzicht, aan muzikaliteit en persoonlijkheid, een euvel dat we wel vaker aantreffen onder Finse zangers. Petra Lang doet niet veel beter. Ze probeert zich allerlei mannelijk poses aan te meten maar komt niet verder dan een eendimensionale grijns die snel gaat vervelen en waarmee ze haar partij voortdurend overspeelt. Het enthousiasme van het publiek voor deze hoogdramatische maar ongenuanceerde prestatie deel ik absoluut niet.

Deze Lohengrin gaat nooit onder de huid. Opus Arte zal zich zijn deal met Bayreuth nog gaan beklagen. Veel dvd's zullen de Britten nog niet hebben verkocht van de registraties die de laatste jaren op de Groene Heuvel zijn gemaakt. Dat zal met deze Lohengrin niet anders zijn.

P.S. Heeft iemand het telefoonnummer van Rentokil?

woensdag 3 augustus 2011

Einstimmig ausgebuht : Tannhäuser in Bayreuth



Hoeveel artistieke flops kunnen de halfzusjes Wagner zich nog veroorloven vooraleer hen de leiding van de Bayreuther Festspiele wordt ontnomen ? Dat lijkt mij de meest voor de hand liggende vraag na het lezen van al de vernietigende perscommentaren bij de première van Sebastian Baumgartners Tannhäuser. Begint het Duitse Regietheater niet steeds meer op een karikatuur van zichzelf te gelijken als zelfs de niet-conservatieve Eleonore Büning van de Frankfurter Allgemeine spreekt van een "altbackenen, ärgerlichen, überflüssigen" Tannhaüser-enscenering die haar oprispingen ontlokt als "Ja liebe Kinder, ihr alt und auch schon ein bisschen grau und langweilig gewordenen Kindeskinder des sogenannten Regietheaters, fällt euch denn gar nichts anderes mehr ein als Regale, Labore, Fabriken, Handgestricktes, Videos und Schleim?"

Stefanie Friede, de eigenares van een vaardige sopraan met een steeds wakkelender vibrato, kreeg heel de zaal over zich heen wanneer zij haar "applaus" in ontvangst kwam nemen. Je moet het je een beetje proberen voor te stellen : de arme drommel heeft zich geen tweede keer meer durven vertonen. Een festivalpubliek kan behoorlijk onbeschoft zijn. Hoe groter de Rolex aan de pols, hoe geringer het inlevingsvermogen ten aanzien van iemand die het beste van zichzelf staat te geven. Dat zo iemand niet op zijn plaats is, is de verantwoordelijkheid van de casting directeur. Die blijft mooi buiten schot. Eva Wagner-Pasquier laat zich niet zien. Vorige week dreigde ze nog met de sluiting van het Festspielhaus als de overheid niet snel over de brug komt met geld voor een nieuwe repetitieruimte. Ik zou zeggen, doe vooral zo verder en de sluiting komt vanzelf wel in zicht. Denk maar niet dat het haar laatste blunder zal zijn. Of wat te denken van het geweldige idee om Angela Denoke als Brünnhilde aan te werven voor de Ring van 2013?

Algemene conclusie : "Für den Alltag ist Wagner zu groß", zo luidde één van de perscommentaren. Ik ken een klein legertje regisseurs die hier eens goed over zouden mogen nadenken. En verder concludeert de FAZ: "Trostreich daran ist nur, dass man heute außerhalb von Bayreuth überall Besseres sehen und auch hören kann. Dieser Hügel lebt van der Aura und von seinen Wiedergänger". Ja, alsof wij dat ook niet al jaren in de smiezen hadden.