Tannhäuser als baanbrekend schilder

Zo net is de Tannhäuser op DVD verschenen in de productie van Robert Carsen (Unitel Classica). Dit is een coproductie van de Opera Bastille in Parijs en de Liceu in Barcelona. Ikzelf zag de productie een viertal jaar geleden in Parijs en keek dus vol verwachting uit naar de release op DVD. En mijn verwachtingen werden volledig ingelost. Carsen plaatst Tannhäuser in het artistieke milieu, meer bepaald de schilderkunst. Hier wordt dus niet de liedkunst geëerd, maar de schilderkunst. En het totale plaatje klopt schitterend. Het begint reeds met de ouverture en de bacchanale, waar geen wulpse taferelen te zien zijn op de venusheuvel, maar waar een ballet van schilders plaatsvindt die de verf rondkladden en op zoek zijn waar de schilderkunst naar toe gaat. De scène speelt zich af in het schildersatelier van Tannhäuser. De Venus van dienst is een naaktmodel, waarop Tannhäuser verliefd is. Hier wordt Tannhäuser dus gekweld tussen zijn naaktmodel Venus en zijn reine muze Elisabeth. In feite is hij verlief op beiden.

In de tweede akte zijn de hallen omgevormd tot een museum waar een vernissage van een schilderijententoonstelling plaatsvindt. Het volk komt toegestroomd vanuit de zaal en begeeft zich met het glas champagne in de hand naar de vernissage. De liederen die Wolfram, Walther en Biterolf naar voor brengen, komen in deze productie neer op het vertellen van een verhaal omtrent hun tentoongestelde schilderij. Telkens worden ze onderbroken door Tannhäuser die de werken maar niets vindt en zweert bij een nieuwe vorm van schilderkunst, geïnspireerd door zijn Venus. Ook de belichting is fijn geïnspireerd : oorspronkelijk koel en grijs, maar wanneer Tannhäuser Venus aanzingt, wordt ze warm en roodachtig. De finale van de tweede akte leidt uiteindelijk tot een verbanning van Tannhäuser uit de schilderskring.

In de derde akte keren we terug naar het schildersatelier van Tannhäuser. Elisabeth mijmert er, kleedt zich om in dezelfde stijl als Venus en beeldt zich in dat zij het nieuwe model wordt voor Tannhäuser. Een sterk moment in deze akte is de stille terugkeer van de pelgrims/schilders uit Rome. Ze keren terug met lege kaders. De schilderijen zijn verdwenen - we voldeden dus niet aan de normen van de (kunst)paus - ander gezegd aan toen geldende normen in de schilderkunst. Gebroken mensen keren terug uit Rome. Op het einde van de derde akte wandelt Tannhäuser weg tussen de "tweeling"-modellen Elisabeth en Venus. Een keuze hoeft dus niet... Uiteindelijk gaat het doek omhoog en zien we helemaal op het einde terug de museumzaal; waar men het schilderij van Tannhäuser ophangt tussen de andere meesterwerken. De wereld heeft ingezien dat de "nieuwe stijl" een plaats verdient tussen andere - meer antieke - meesterwerken van de schilderkunst.

Deze productie geeft een nieuwe visie op Tannhäuser. Niet alle elementen kloppen volgens het oorspronkelijke Wagner-boekje, maar het geheel geeft een frisse en coherente indruk en klopt van begin tot einde. Voor mij is het een van de boeiendste nieuwe visies op het werk, die bovenaan mijn lijstje van uitvoeringen staat. Het omzetten van de religieuze en liederen-context naar de wereld van de schilderkunst, is een schitterende vondst en blijft boeiend om herhaaldelijk te bekijken. Helemaal niet vergelijkbaar met de rampzalige visie van Tannhäuser die ik deze zomer in Bayreuth zag, en die ik geen tweede keer wens te bekijken.

Wat de zangers betreft, is de Tannhäuser van Peter Seiffert een goeie keuze. Soms vibreert zijn stem iets te veel, maar globaal zet hij een heel geloofwaardige en soliede rol neer met mooie vocaliteit. Petra Maria Schnitzer als Elisabeth overtuigt eveneens, zonder echte hoogte- of dieptepunten. Béatrice Uria-Monzon blijft als Venus een schitterende uitstraling hebben en heeft het juiste timbre voor de rol, maar klinkt soms enigszins scherp in de hoge noten. De Wolfram van Markus Eiche is een aangename openbaring. De andere rollen zijn adequaat bezet en voldoen ruimschoots. Sebastian Weigle leidt het orkest minutieus door de partituur met de nodige panache en men voelt het orkest steeds beter worden naar het einde toe. Muzikaal is deze Tannhäuser eveneens van hoge kwaliteit.
Wat mij betreft is dit de beste versie in zijn geheel die totnogtoe op DVD verschenen is. Een DVD dus om te ontdekken en te koesteren !