donderdag 24 mei 2012

Wagner-Bashing in Focus-Knack

Rudy Tambuyser maakt het deze week wel  erg bont in zijn Focus-Knack-rubriek "De Maat van de Roman".

Hij gebruikt  het recent vertaalde boek met lezingen van Igor Stravinsky om (dixit) " ... door te gaan met de edele kunst van het Wagner-bashen."   ?!
Wij, die dachten dat de tijdgeest toch stilaan rijp begon te worden om een wat genuanceerder beeld te schetsen over Wagners ideeën en muziek ?

Tambuyser citeert eerst uit Stravinsky's "Muzikale Poëtica" :

"Ik weet dat ik nou net datgene verdedig waarop de vroegere elite neerkeek in het werk van deze grote componist. (Verdi)  Daar maak ik me kwaad over  en ik houd vol dat er meer substantie en werkelijke inventiviteit zit in bijvoorbeeld de aria "La Donna è mobile", die door deze elite betreurenswaardig oppervlakkig werd bevonden, dan in het retorische gebrul van de Tetralogie.  Of men wil of niet, het Wagner-drama verraadt een constante gezwollenheid.  De briljante improvisaties blazen de symfonie mateloos op en geven die minder substantie dan de bescheiden en aristocratische vindingrijkheid die van elke bladzijde Verdi afspat. (...) Terwijl men Verdi prijsgaf aan het draaiorgel-repertoire, schiep men er genoegen in Wagner te bestempelen als revolutionair.  Niets is veelzeggender : men liet de orde over aan de muze van de straathoek, terwijl men ondertussen het verhevene verheerlijkte in de cultus van wanorde."

Mocht Tambuyser zich beperkt hebben tot dit citaat uit de lezingen van Stravinsky , tot daar aan toe.
Maar zijn duiding gaat wel zeer kort door de bocht :

"Olala, wat krijgt Wagner er hier van langs.  Het gestileerde haatproza dat Stravinsky hier aan zijn voorganger wijdt moet behalve in de muzikale ook in de echte wereld worden gekaderd.
Stravinsky was zoals velen het door Hitler bedreigde Europa ontvlucht.  En hoe anachronistisch ook, Wagners arische prietpraat en antisemitisme kunnen nog moeilijk los worden gezien van het enthousiasme dat Hitler ervoor aan de dag legde. 
Ook afgezien daarvan fileert Stravinsky hier Wagners hoogdravendheid door diens magnum opus, de enorme tetralogie Der Ring des Nibelungen (ze duurt drie dagen en een vooravond, naar Wagners eigen woord), te laten wegen en te licht bevinden door het bekende wijsje  van Verdi : La donna è mobile uit zijn opera Rigoletto.  (...) 
Vederlicht, jazeker, maar niettemin is Rigoletto een tragedie. Dat , en dat alleen deelt hij met Der Ring des Nibelungen.  
Er is evenwel geen groter contrast mogelijk tussen Verdi en  Wagner.  
Tussen smaak en misprijzen.  Tussen zinnelijkheid en onzindelijkheid.  Tussen savoir-vivre en Selbstdarstellung.  Tussen een atheist en een man die God wilde zijn. ".

Nota : Het is totaal niet bewezen dat Hitler even enthousiast was over de ideeën van Wagner als over zijn muziek, wat Tambuyser hier nochtans voor waar neemt.  Hier wordt weer eens geïnsinueerd dat Wagner's ideeën de grote inspiratie vormden voor de verschrikkelijke nazi-terreur van Hitler's Derde Rijk.  Men heeft in Hitler's persoonlijke bibliotheek alleszins geen geschriften of bewijzen hiervoor teruggevonden.

Zijn slot, vergelijkingen tussen Verdi en Wagner, zijn voor Tambuyser's eigen rekening.

4 opmerkingen:

Jos Hermans zei

Dat Stravinsky’s Wagnerkritiek met een flinke korrel zout moet worden genomen, bewijst het volgende. Er bestaat een video-opname waarin Stravinsky, op hoge leeftijd, door zijn bewonderaar Pierre Boulez wordt geinterviewd. Als Boulez hem de vraag stelt waarom hij Wagner veroordeelde antwoordt Stravinsky zoiets als : “ wij moesten Wagner wel aanvallen, hij was te groot voor ons”. Daarmee is alles gezegd. Stravinsky was een poseur die Wagner gebruikte om zichzelf als musicus te definieren. Een beetje zoals de laaghartige Nietzsche hem dat heeft voorgedaan.

Dat een muziekjournalist durft te beweren dat er “geen groter contrast mogelijk is dan tussen Verdi en Wagner” is behoorlijk stompzinnig. Verdi schreef nog wat anders als Rigoletto. Hij bezat alle partituren van Wagner en bestudeerde ze. Neem nu Don Carlo, het eigenlijke meesterwerk van de Parijse Grand Opera : je moet al behoorlijk doof zijn om geen overeenkomsten (ik bedoel niet thematisch) te detecteren met bijvoorbeeld Goetterdaemmerung.

Of Hitler vertrouwd was met de theoretische geschriften van Wagner kan niet worden bewezen. Brigitte Hamann beweert van wel maar dat betekent dat zij geloof hecht aan het getuigenis van Hitlers jeugdvriend Kubizek, een getuigenis waarvan een ander historicus, Frederick Spotts, brandhout heeft gemaakt. De opmerking over Hitlers bibliotheek is juist maar ze bewijst uiteindelijk niets. Belangrijker is dat Hitler zich in geen enkele redevoering, gesprek of geschrift op Wagner heeft beroepen voor zijn antisemitisme. Maar de Tambuysers van deze wereld weten het natuurlijk beter dan Hitler zelf.

sabinem zei

Er bestaan in veel opzichten mythes over Wagner, zowel bij muziekliefhebbers als bij anderen.
Zijn muziek spreekt voor zichzelf en het is een tragisch lot dat een componist nog steeds verguisd wordt, omdat een moordenaar en antisemiet van zijn muziek hield.
Wat betreft Wagners geschriften, ik heb best veel van hem gelezen. Tot nu toe heb ik alleen in de dagboeken van Cosima onmenselijke "citaten van haar en Wagner" over joden gelezen.

sabinem zei

Er bestaan in veel opzichten mythes over Wagner, zowel bij muziekliefhebbers als bij anderen.
Zijn muziek spreekt voor zichzelf en het is een tragisch lot dat een componist nog steeds verguisd wordt, omdat een moordenaar en antisemiet van zijn muziek hield.
Wat betreft Wagners geschriften, ik heb best veel van hem gelezen. Tot nu toe heb ik alleen in de dagboeken van Cosima onmenselijke "citaten van haar en Wagner" over joden gelezen.

Jos Hermans zei

Het zou mij benieuwen te horen welke "onmenselijke" citaten u in Cosima's dagboeken heeft aangetroffen. U moet ze ook kunnen plaatsen in hun context en ze lezen als een 19e-eeuwse mens.