TWINKLE, TWINKLE, LITTLE STAR
Achim Freyer noemt zich wel eens "ein durch dem Faschismus gebranntes kind". Net voor het einde van de Tweede Wereldoorlog werd zijn vader door de nazi's neergekogeld omdat hij de oorlogswaanzin niet langer kon verdragen. Partijen, sekten, georganiseerde groepen boezemen hem sindsdien wantrouwen in. Voor een deel bepaalt het zijn moeilijke verhouding tot Wagner. Hitlers wagneridolatrie deed de rest. Na Tristan und Isolde in De Munt (1994) kwam er lange tijd niets meer. Aan Bayreuth deed hij een voorstel voor De Ring nadat Lars von Trier de opdracht had teruggegeven maar een antwoord van de Groene Heuvel kwam er niet. Zelf beweert hij wel 20 verschillende concepten voor De Ring in het hoofd te hebben. Eén daarvan haalde het toneel in Los Angeles (2009), nauwelijks drie jaar later volgde een tweede in kwadratenstad Mannheim (2012).
Freyer is regisseur, scenograaf, costumier en lichtontwerper. Net als dat van Robert Wilson is zijn theater anti-naturalistisch en anti-psychologisch en gooit hij alle historische of politieke ballast overboord. Net als Wilson creëert Freyer zijn eigen realiteit en laat hij volop dromen. Freyer geeft toe dat de geconstrueerde werkelijkheid van Robert Wilson een overweldigende invloed op hem heeft gehad na het zien van diens regie van "Einstein on the beach" in Hamburg. Dat hij een gelijkaardige licht- en bewegingsregie hanteert is overduidelijk. Aan Opernwelt verklaarde hij onlangs :" Theater ist eine bewegte Kunst. Sie hat mit Bilder eigentlich nichts zu tun. Auf der Bühne sind keine Bilder zu sehen, sondern Bewegung, Zustände. Auch wenn die Malerei im 20. Jahrhundert versucht, das Bild zu erweitern, in Räume vorzustoßen, die uns das Theater bietet, so produziert sie doch Bilder. Wenn Theater Bilder produziert dann haben wir Stilstand, Leerlauf. Man läuft dann Gefahr, ins Dekorative abzugleiten. Bilder wie Kulissen einzusetzen. Wenn man existentielle Probleme des Menschen in Dekorationen behandelt, ist man ein Verräter."
Achim Freyer is geen verrader maar na de vliegende start in Das Rheingold oogt het werk van de theatermagiër in deze Walküre nu eerder vermoeid en zijn de ideeën minder geïnspireerd.
Bij gesloten doek zien we het lijk van Fasolt liggen als een reminder van Rheingold. Hij zal daar de hele avond blijven liggen. Poppen hangen vanuit de toneeltoren verspreid over het achterdoek. De aardigste daarvan is het paard Grane.
Opnieuw is er de langzaam draaiende Bühne die zelden stilvalt en een heel aparte dynamiek verleent aan dit eerder statische bewegingstheater. Alle conventionele gestiek is verdwenen en vervangen door rituele armbewegingen die door hun voorspelbaarheid uiteindelijk ook gaan vermoeien. Oogcontact is er nauwelijks tussen Siegmund en Sieglinde. Op alle cruciale momenten maken ze contact met de handen. Dat is dan weer erg fraai.
Tijdens Winterstürme daalt een gaasdoek naar beneden die het koppel in het perspectief stelt van een sterrenhemel. Achter het scherm zien we hun doubles in spiegelbeeld die naarmate het duet vordert in de toneeltoren worden gehesen. Echt overtuigen deed het niet.
De handlangers van Hunding, geschminkt met hondenhoofden, kruipen over de bodem. Levende honden doorkruisen het beeld telkens Hunding ter sprake komt.
De Walküren rijden af en aan met karretjes. Daarin de afgehakte ledematen van gevallen soldaten. Ze komen in actie telkens het slagveld ter sprake komt.
Op deze manier is er teveel volk op de scène. Voor de spanning van de aan gang zijnde driehoeksverhouding van het eerste bedrijf werkt het eerder verlammend. Er is geen essenstam, Nothung hangt in de lucht als een neonlamp.
Ook in de tweede bedrijf laat Freyer zich weinig invallen. Fricka verschijnt met een verkoold stokbrood op het hoofd. Siegmund en Hunding zijn als poppetjes te zien. Heel voorspelbaar gaan ze dienen als pionnen in het schaakspel tussen Wotan en Fricka.
Tijdens Wotan's monoloog krijgen we een herinneringsflash van de grappige Alberich te zien.
Brünnhildes hoofd is getooid met een zwarte raaf. Haar zwarte vleugels kan ze uitslaan als een doodsengel tijdens de Todesverkündiging.
Siegmund eindigt met een zwarte kous over het hoofd. Zijn pop-double wordt ondersteboven in de toneeltoren gehesen.
Het derde bedrijf is het meest geslaagde. Eindelijk kunnen de Walküren hun ritje doen zoals bedoeld. Dat ze dat voordien al zo vaak gedemonstreerd hebben verzwakt het effect. Ze dragen lange zwarte mantels en hun gezichten zijn wit geschminkt als clowneske hyena's.
Allen hebben ze een gebruiksvoorwerp op het hoofd: een handschoen, een kapstok, een naaimachine, een bugel, een strijkijzer, een metstruweel, een schaar. Zingen doen ze bijzonder goed en gedifferentieerd. Sterker nog, ze hoeven zich niks aan te trekken van de rituele gestiek en daarmee worden ze plots boeiender dan aĺ de andere personages.
Wat volgde was een heel gave Feuerzauber die ook scènisch kon overtuigen. Terwijl Wotan zijn finale zingt zien we zijn double de ontgoddelijking van de bestrafte dochter uitvoeren. Heel leep van Freyer om te wachten op de stijgende intervallen in het orkest om de raaf, de vleugels en Brünhilde's kleed omhoog te trekken in de toneeltoren. De hele avond lang is Loge telkens opnieuw verschenen om een sigaar aan te steken en vervolgens onmiddellijk weer te verdwijnen. Nu cirkelt hij rond de ontgoddelijkte Brünnhilde, driftig toneelmist spuitend; witte vlammen geprojecteerd op het gaasdoek maken de scène af. Het laatste beeld is voor de Siegfriedpop, een knalgele ragebol op een schommel die uit de toneeltoren daalt en het vervolg aankondigt.
John in Eichen als Hunding was quasi perfect. Hij had alle nodige power en gravitas in huis en zijn articulatie en dictie was uitstekend.
Voor Endrik Wottrich is Siegmund een grenspartij. Hij had zijn krachten goed gedoseerd om de zwaarste passages zoals de Wälse-Rufe behoorlijk door te komen. De mezza-voce passages tijdens de Todesverkündigung klonken niet zo fraai.
Heike Wessels als Sieglinde presteerde merkelijk beter. De overgangen naar het borstregister verliepen niet zonder moeite maar de dramatische uithalen wist ze explosief en met een grote zinnelijkheid in de zaal te projecteren. Ze kon dit volhouden tot en met "O hehrstes Wunder" in het derde bedrijf. Naast die van John in Eichen was dit een prestatie die het provinciale oversteeg.
Edna Prochnik als Fricka klonk hysterisch, niet omdat de rol het vroeg maar omdat het haar mangelde aan techniek en de registerovergangen zeer problematisch konden klinken.
Galina Shesterneva's prestatie als Brünnhilde was heel ongelijk. Haar dictie was erg goed voor een Russische en haar hoogdramatische sopraan klonk jeugdig en karaktervol. Bij het afdalen naar het borstregister werd de stem eerder dun hetgeen een nogal problematische Todesverkündigung opleverde. Haar laatste poging tot krachtpatserij, vlak voor het slapen gaan, maakte op deze toeschouwer grote indruk. Voor Shesterneva was dit debuut een klip die niet zonder moeite werd genomen, te oordelen aan het persoonlijke bedankje dat ze veil had voor de onzichtbare medewerker in het souffleurshok.
Karsten Mewes als Wotan was niet van het kaliber van Thomas Jesatko. Grote delen van de voordracht waren saai en vaak liet hij een lelijk, blatend vibrato horen. Naarmate het einde naderde begon hij boeiender te zingen om in de finale zijn beste momenten te laten horen.
Dan Ettinger had niet het meest geraffineerde orkest ter beschikking. De tuba's daverden er op los, de trombones knorden als nergens anders, soms expressief soms een tikkeltje vulgair. En er waren ook verschillende foutjes te horen in het koper. Het orchestraal fortissimo dat volgde op Brünnhildes aanvaarding van de straf was oorverdovend luid en daardoor, merkwaardig genoeg, bijzonder overweldigend. De balans tussen solisten en orkest was meestal erg goed.
Siegfried is vaak het beste deel in een tetralogie. Laten we eens testen of Freyers speelse omgang met Wagner deze regel bevestigt aan de hand van de dvd's die we aan de kant hebben gelegd tot na deze voorstelling. De volledige Ring is volgend seizoen weer te zien in Mannheim in mei en juni.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten