donderdag 11 april 2013

DVD : De Ring van Robert Lepage



Deze Ring is het geesteskind van een puberale artistieke visie. The New Yorker noemde het “the most witless and wasteful production of modern opera history”. Zelfs in de kolommen van “Opera Now”, het huismagazine van de Met, borrelde heftige kritiek op. Peter Gelb was not amused. Had hij zich blind gestaard op de state-of-the-art stagecraft die wizzard Robert Lepage hem had beloofd? En was hij daarbij vergeten dat het nooit de bedoeling kan zijn om nauwgezet regieaanwijzingen te volgen van een componist die al 130 jaar onder de zoden ligt? 24 Roterende pannelatten, bijgenaamd “The machine”, zouden 15 u lang alle scenografische valkuilen, die Wagner in 1876 uit zijn slaap hadden gehouden, van een oplossing voorzien. Het resulteerde in weinig meer dan een peperduur projectiecanvas. Het was als schieten naar een vlieg met een kanon. Het Canadese productieteam had alles ingezet op scenografie en de acteursregie grotendeels overgelaten aan het individuele talent van de solisten. Grote delen van deze Ring blinken dan ook uit door de bitterste bloed-armoede.

Beeld en klank zijn perfect. Enkel wanneer de camera inzoomt op de geprojecteerde videobeelden verliest het beeld aan scherpte. Eerlijkheidshalve weze vermeld dat deze naïeve behandeling van de Ring ook geregeld mooie plaatjes oplevert. De balans tussen de solisten en het orkest is optimaal. Zelfs als het orkest helemaal forte gaat is er nog altijd sprake van een balans. Maak dat maar eens mee in een theaterzaal! Alle scènes van alle opera’s zijn prachtig uitgelicht hetgeen een niet te onderschatten voordeel is voor een dvd-opname.

DAS RHEINGOLD
De geciteerde problemen zijn het grootst in Das Rheingold. Het is theater dat nog het meest herinnert aan de bloedloze regie-experimenten van Herbert von Karajan die zijn Rheingold destijds nog voor het oog van de camera’s van Unitel wist in te blikken. Maar Karajan had tenminste nog grote persoonlijkheden als Zoltan Kelemen en Peter Schreier ter beschikking. Olympische prestaties die de voorstelling uit het moeras van de stompzinnigheid zouden kunnen trekken ontbreken hier geheel: de Loge van Richard Croft is een zachtgekookt eitje, de Alberich van Eric Owens is karakterloos, de Wotan van Bryn Terfel is ondermaats. Terfel zit nooit in zijn rol, lijkt aan jet-lag onderhevig en zwelgt al te vaak in een blatend vibrato. De kwalitatieve quantumsprong die Terfel zal maken van Rheingold naar Walküre is één van de grote mysteries van deze productie.

DIE WALKURE
Dit is zonder twijfel het meest bevredigende deel van de set. Spontane erotische spanning steekt de kop op in het eerste bedrijf, Westbroek en Kaufmann zijn dan ook optisch een ideaal koppel. En voor één keer draagt Westbroek een pruik die haar geweldig staat. Haar Hunding is geen bad-ass maar een teddybeer. Geen spoor van brutaliteit bij Hans-Peter König maar hij articuleert perfect en in de stem is al de gravitas aanwezig die bij het personage hoort. De lichtjes verwaande Siegmund van Jonas Kaufmann is niet bepaald een outsider die zich van het ene ongeluk in het andere stort : met gekruiste armen (!) laveert hij door Hundings hut. Zijn Wälse-Rufe stellen niet teleur. Kortom, laat dit eerste bedrijf scenografisch voorspelbaar en dramaturgisch lichtjes ongerijmd zijn, vocaal is het nagenoeg perfect.

Walküre II is de show stopper voor BrynTerfel. Wotans monoloog exploiteert hij in al zijn nuances en het problematische derde bedrijf zal hij in zijn eentje overeind houden. Het promoveert hem niet alleen tot de wereldwijde Numero Uno als Walküre-Wotan maar ook tot één van de grote Wotanvertolkers uit de geschiedenis. Alleen voor hem is de aanschaf van deze dvd zeer de moeite waard. We zouden ons gelukkig achten mochten wij zulke genuanceerde voordracht op pellicule hebben van zijn grote voorgangers, van Hans Hotter tot Ferdinand Frantz. Het kan niet anders of er zullen nog andere captaties volgen met Terfel in dezelfde glansrol. Rond Stephanie Blythe, zijn obese Fricka, dramaturgisch geïmmobiliseerd in haar met ramskoppen bezette zetel, kan Terfel alleen maar rondjes maken. Blythe’s zinnelijke voordracht kan zich zonder al te veel moeite handhaven naast Terfel.

Zowel optisch als vocaal komt Brünnhilde 10 jaar te laat voor Deborah Voigt. Het vermoeden bestaat dat ze deze partij voor haar vermageringskuur fraaier zou hebben gezongen. Een maagring later ziet ze er stukken beter uit maar de problematische registerovergangen stapelen zich op. Voigt is tot zeer mooie hoogdramatische prestaties in staat binnen het register dat ze beheerst. Uitgerekend op die momenten is haar dictie het zwakst. Het is een brokkenparcours dat ze zal volhouden tot op de brandstapel.

SIEGFRIED
Siegfried is de triomf van de blauwogige Texaan James Hunter Morris. Zijn geheime wapen is zijn ontwapenende charme en die manisfesteert zich ook in het bijzondere rubato dat hij hanteert en dat mij wel eens aan een Las Vegas crooner doet denken. Ik ben benieuwd hoe de carrière verder zal evolueren, de stem lijkt mij toch regelmatig onder druk te staan.
Gerhard Siegel, zelf geen onverdienstelijke Siegfried in de meer provinciale theaters heeft eigenlijk teveel stem voor Mime. Soms bouwt hij gilletjes in om zijn rol wat karakter te geven.
De Wanderer ligt Terfel niet zo goed. Zijn vibrato wordt vaak onaangenaam, het sensuele rubato van Die Walküre is nagenoeg verdwenen. Als Wanderer moet hij John Tomlinson, de ongeslagen koning onder de Wanderers van het videotijdperk (Harry Kupfer/Bayreuth), laten voorgaan.

GOTTERDAMMERUNG
Spanningsloos is de nornenscène. Hans-Peter Königs Hagen heeft geen profiel al is de voordracht weer onberispelijk. Voor een tijdelijk shot van adrenaline zorgt de Waltraute van dienst : Waltraud Meier demonsteert hoe beweeglijkheid, faciale expressie en absolute afkeer van stereotiepe gebaren het tij kunnen keren.
Charmant is de scène van Siegfried met de Rijndochters. Tegen de backdrop van een stromende rivier is ze ook visueel aantrekkelijk. De finale is nietszeggend, de lachwekkende momenten daarin bespaar ik u graag.
Op een schaal van 1 tot 5 geef ik Die Walküre een 4, Siegfried een 3, Götterdämmerung een 2 en Rheingold een 1.

10 opmerkingen:

Stefan Caprasse zei

Ik heb ook die ganse Ring gezien in de Cinema. Inderdaad heel naief van opzet, maar inderdaad wel enkele heel mooie beelden (ik vond bv het 2e bedrijf van Siegfried heel mooi). En soms is het niet slecht (en soms zelfs een opluchting) om eens af en toe terug te keren naar de "bron" - zij het dat dat ook een stuk minder simplistisch kan, zoals Audi in Amterdam. Mijn lievelingen blijven Chereau, Kupfer-Bayreuth en Carsen-Keulen (komt die ooit op dvd ?). Maar instrumentaal en vocaal was de Met-Ring wel meer dan OK. Ik ben benieuwd (en hou een beetje mijn hart vast) voor de nieuwe enscenering in Bayreuth...

Jos Hermans zei

De ideale Ring bestaat jammergenoeg niet. De geciteerde voorbeelden hebben allemaal hun sterke en hun zwakke momenten.
Ga je de Ring van Castorf in Bayreuth bekijken misschien?

Stefan Caprasse zei

Het 100% ideale hoeft niet in deze wereld. Als er een voldoende interessant globaal concept is, voldoende sterke momenten en het zuiver visueel mooi is (vind ik belangrijk!), ben ik al heel blij (en natuurlijk moet het muzikaal ook meer dan goed zitten!).
Ja, ik ga in augustus de Castorf-Ring zien. Eerst ga ik nog in juli ook in Bayreuth de jeugdwerken zien. Toen ik dit vertelde, reageerden sommige mensen bijna met medelijden. Tja, mij interesseert dat nu éénmaal...

Jos Hermans zei

Ik ga er zelf niet naartoe. Ik heb voor Salzburg gekozen. Zou je een reportage van de Castorf-Ring willen schrijven voor Leidmotief ? Dan configureer ik jou als auteur op de blog. Liebesverbot etc. mag ook.

Stefan Caprasse zei

Amai! Ik ben geflateerd van het voorstel! Ik wil dit best doen, maar weet dat absoluut geen stemmenspecialist ben (qua techniek dan). Ik heb natuurlijk wel een lange luisterervaring en kan wel zeggen wie ik meer of minder graag hoorde in zijn rol...
En over de enscenering kan ik natuurlijk wel het één en ander schrijven... Geld dit dan zowel voor de Ring als voor de jeugdwerken ?

Jos Hermans zei

Operakritiek is geen exacte wetenschap. De foutenmarge is ruim. Lees de kranten maar dan weet je het wel. Het belangrijkste is jouw instinctief kunstgevoel te laten spreken en dat aftoetsen aan het referentiekader dat je door de jaren hebt opgebouwd. Dan kom je al een heel eind.
Ja, het geldt voor alle voorstellingen. Mocht je ter plaatse internet hebben dan krijgen wij van jou liefst een dagelijks bericht uit Bayreuth via de blog. Zijn we tevreden dan kan er nog een samenvattende recensie volgen in ons Leidmotief-tijdschrift. Van dan af ben je wereldberoemd. Wat denk je ?

Stefan Caprasse zei

Om te beginnen: wereldberoemd hoef ik zeker niet te worden maar ik veronderstel dat dit enigszins ironisch bedoeld was... Eigenlijk heb ik noch in Bayreuth noch thuis (stel U voor!) internet, maar ik doe alles vanop de PC op mijn werk... ja, ik ben ambtenaar maar tussendoor werk ik nog ook, hoor!
Maar terug terzake. Wat ik kan doen is zowel na de jeugdwerken als na de Ring, zodra ik weer ga werken een verslag van het geheel doorsturen (U moet me dan wel zeggen naar welk mailadres) en U kunt dan zien of U het wil publiceren...

Jos Hermans zei

Zoals je zelf wil. Publiceren doen we het in elk geval. We gaan je niet vragen om al die moeite te doen en het dan niet publiceren. De prentjes zal ik zelf wel plaatsen.
Mijn email vind je op de website. Om auteur te worden van de blog moet ik wel jouw emailadres hebben. Je krijgt dan een mail van Google om te bevestigen

Stefan Caprasse zei

OK dan. Mijn Emailadres is
stefan.caprasse@ond.vlaanderen.be

Stefan Caprasse zei

Na lektuur van Uw artikel van 7 september 2012 heb ik een beetje mijn bedenking over het feit dat U dan toch belangstelling hebt in een reportage over de jeugdwerken in Bayreuth, terwijl U er in dat artikel nogal op zijn minst...smalend over doet ("Leck misch im Arsch" (!)) Dat van die minderwaardige zaal is misschien wel deels waar en de prijs is misschien vrij hoog (al heb ik wel een heel stuk goedkopere kaarten dan 500 E). Toch vind ik het niet zo belachelijk van 1(!) X ter gelegenheid van het Wagnerjaar die jeugdwerken in Bayreuth eens te geven. Tenslotte hebben de meeste mensen deze werken nog nooit gehoord en men kan pas iets beoordelen (of afbreken) als men het gehoord heeft, nietwaar? Als iemand als Minkowski enkele jaren geleden Die Feeen in de Parijse Chatelet wou geven (helaas ik niet gezien), dan zal het toch niet zo onhoorbaar zijn! Voor mij had het zelfs (o, heiligschennis!)best in het Festspielhaus zelf gemogen, tenslotte is Der Fliegende Hollander zeker ook niet oorspronkelijk bedoeld voor het Festspielhaus! Dit gezegd zijnde ben ik nog steeds bereid die reportage te schrijven over de jeugdwerken (evenals later over de Castorf-Ring) alleen hoop ik op niet teveel belachelijkmakende reacties...