De nieuwe productie van “Tristan und Isolde” in de Weense Staatsoper krijgt van de Schot David McVicar een traditionele enscenering. Sterke zang- en acteerprestaties tillen de voorstelling naar een hoog niveau.
Van bij aanvang laat McVicar er geen twijfel over bestaan dat de liefde tussen de hoofdpersonages reëel is en hen beiden verteert. Belichting (Paule Constable) en decor (Robert Jones) geven dit duidelijk aan. Tijdens het voorspel rijst tegen de achtergrond een vurige bol op en de zwarte wanden van de scène licht een smalle strook op die doet denken aan een smeulend vuur. De eerste akte speelt zich af op en rond de resten van een uitgebrande boot.
Isolde (Nina Stemme) aanhoort het zeemanslied met zichtbaar stijgende verontwaardiging die culmineert in een woede-uitval. Met heftige gebaren maakt ze Brangäne (Janina Baechle) duidelijk hoe ze erover denkt. Meteen een staaltje van wat we in deze voorstelling vaker zullen zien: Nina Stemme die de partij zodanig beheerst dat ze een heel geloofwaardige Isolde neerzet. Driftig rondrennend, afgewisseld met kleine gebaren en mimiek en daarbij schijnbaar moeiteloos boven het orkest uitstijgend - een orkest dat o.l.v. Franz Welser-Möst zeker niet ingehouden speelt.
McVicar baseert zijn regie vooral op de tekst van het werk. Hij komt tot een klare en duidelijke vertelling maar soms gaat het wat te ver. Wanneer Isolde en Brangäne het de eerste keer over Tristan hebben, komt deze Tristan (Peter Seiffert) uit de coulissen gewandeld – zwaard op de rug – en staat wat verwonderd om zich heen te kijken. Helemaal geen betrouwbare knecht; eerder een naïeve Parsifal.
Een duidelijk aangeschoten Kurwenal (Jochen Schmeckenbecher) zet zijn brutaal antwoord aan Brangäne kracht bij met kleine maar agressieve gebaren, nog een voorbeeld van de grote aandacht die aan de acteursregie is besteed. Wanneer Kurwenal na de flesjesscène opnieuw verschijnt, raapt Isolde al haar moed bijeen om de dronken schildknaap te gebieden zijn meester te sturen. Neus-aan-neus trotseert ze zijn alcoholadem en laat dan de knecht verbouwereerd achter. Opnieuw knap van Stemme.
Als Tristan uiteindelijk verschijnt, is meteen duidelijk hoe de vork aan de steel zit. Deze twee mensen zijn dolverliefd op elkaar maar de omgeving belet het hen te tonen. Dat blijkt uit een omhelzing die net iets te lang en te intens is, een kus die op het laatste moment wordt afgewend, etc. Dat de beker die hij van Isolde krijgt een doodsdrank bevat, weet Tristan heel goed. Gretig drinken ze beiden en vallen dan in elkaars armen. Niets moet nog verborgen worden, het einde is nabij. Dat er daarna niets gebeurt, kan hen niet schelen. Peter Seiffert’s acteerprestatie is matig, zeker in vergelijking met wat Nina Stemme presteert. Hij ziet er ook niet uit als een verliefde man maar eerder als de wijze oom van Isolde. Maar zijn vocale prestatie mag er best zijn. Op geen enkel moment zingt hij ingehouden. Stimme zingt fantastisch maar Seiffert zit er niet ver onder, wat al in deze akte vocaal vuurwerk oplevert. Welzer-Möst houdt er goed het tempo in is in staat om geregeld een mooi detail uit de partituur te lichten.
De tweede akte speelt zich af op en rond een drooggevallen kade. De top van een toren op de kade is omgeven door een set ringen van licht (wat misschien het roterende licht van een vuurtoren suggereert). De rode, smeulende strook heeft nu de kleur van een blauw, heet gasvuur en de rest van de scène baadt in blauw licht. Het eerste tafereel is meteen weer vocaal sterk al moet Janina Baechle tot het uiterste gaan. De klassieke fakkel wordt weggegooid en vol ongeduldig verlangen staart Isolde de zaal in. Het is dan ook een beetje knullig dat Tristan achter haar opduikt en blijkbaar niet gehaast is.
In het eerste deel van het grote duet, laat Isolde het allemaal wat over zich heen gaan. Ze luistert braafjes naar Tristan en dient hem gehoorzaam van antwoord. Weinig passie van haar kant. Pas na het “Dies süße Wörtlein: und” gedraagt ze zich als volwaardige helft van het passionele paar en bloeit het duet open. Beide zangers op hun best. De tussenkomsten van Brangäne vallen wat minder uit. Vooral in de lage registers heeft Baechle moeite. Bij het binnenstormen van Brangäne en Kurwenal verandert de scène in een oogwenk van karakter en lijkt ter plekke te bevriezen. De toren, de vuurriem, het blauwe licht, alles krijgt een ijzig witte kleur. Ook het lange gewaad met dikke pels van König Marke heeft deze lichtgrijze kleur. Stephen Milling toont een diep ontgoochelde Marke; ontgoocheling vooral in Tristan. Isolde gunt hij nauwelijks een blik, opnieuw een voorbeeld van het feit dat de regie uitgaat van de tekst. Milling zingt de monoloog uitstekend al moet gezegd dat Welser-Möst het orkest merkelijk minder luid laat spelen in deze passage. Een gebruikelijk geënsceneerd slot beëindigt deze akte.
In de derde akte is de rode vuurbol er terug samen met de strook van smeulend vuur. Links ligt een berg gepolijste stenen, dezelfde als deze die de bedding van de opgedroogde rivier vormen in de tweede akte. Kijken we nu naar de bodem van de rivier – ertrinken, versinken? Tristan zit halfrechtop in een stoel en een Kurwenal is bloednerveus. Het lied van de herder op de schalmei klinkt prachtig. Jammer dat net nu zoveel mensen hoesten of hun keel schrapen – ’t is toch pas pauze geweest? Het lied maakt Tristan wakker en wanneer hij even later tot het besef komt dat Isolde niet bij hem is, wordt alles weer ijzig wit. Seiffert doet het ook in deze akte nog prima en wordt daarbij uitstekend geassisteerd door Schmeckenbecher: af en toe een slokje drinken, rechtzetten of ondersteunen bij de moeilijke passages, etc. maar het blijft wel werken. Bij het “Isolde kommt” vindt opnieuw de omgekeerde kleurtransformatie plaats. Met Tristan’s laatste zang moet Seiffert echt tot het uiterste gaan want het orkest speelt nu gewoon te luid. Hij blijft echter verstaanbaar en brengt het tot een goed einde. Knap! Isolde verschijnt in een bloedrode jurk met een sleep van pakweg vier meter die uitloopt op een punt. Het vervolg van de akte heeft een klassieke enscenering maar elk van de personages verlaat langzaam de scène na de laatste tussenkomst. Tristan ligt dood (met één knie omhoog), Isolde zit geknield bij Tristan en Brangäne slaat alles van op de achtergrond gade. Tijdens de transfiguratie van Isolde komt Stemme langzaam overeind en zingt “Mild und leise” verbluffend. Naar het einde toe wordt ze langzaam feller beschenen door een rode lichtbundel terwijl andere belichting verzwakt. Na haar laatste noot draait ze zich om en stapt langzaam van de scène die dan nog enkel verlicht is door de weerkaatsing op de rode jurk en de lange sleep. Een prachtig effect! Ondertussen gaat de rode zon langzaam onder.
Ongetwijfeld een zeer mooie “Tristan und Isolde”. Door een knappe belichting en een uitgekiende acteursregie is het voor McVicar niet nodig om de weinige actie aan te vullen met vondsten allerlei. Ik val in herhaling maar Nina Stemme is fantastisch op alle vlakken. Peter Seiffert zingt uitstekend maar zijn fysieke verschijning en acteren werpen een schaduw op zijn prestatie. De andere rollen zijn zeer goed tot uitstekend bezet.
Gezien op 22 juni 2013
Geen opmerkingen:
Een reactie posten