Der Ring des Nibelungen for kids (cd)

Van Johan Uytterschaut ontving ik volgende bijdrage :

Richard Wagner aan kinderen voorschotelen. Velen vinden het een heikele onderneming, waarschijnlijk omdat ze het nooit geprobeerd hebben. Persoonlijk ben ik door de prelude tot Die Walküre bij het nekvel gegrepen toen ik een jaar of 14 was, en die greep is nooit meer losgekomen – wel integendeel. En ik hoor van andere melomanen gelijkaardige getuigenissen. Dus, Richard Wagner en jeugd, dat moet kunnen.
Iets anders is natuurlijk om kinderen van een jaar of acht bij de les willen houden met het langste operaproject uit de muziekgeschiedenis. Ik wil de dames van 60+ niet te eten geven die Wagner “niets dan lawaai” vinden. Waarschijnlijk ligt dat weer eens aan een “onbekend=onbemind-syndroom”, gecombineerd met een flink vooroordeel, en laat ons niet vergeten dat niet iedereen beschikt over evenveel, laat het ons maar “jongensachtige” fantasie noemen. En daar hebben we misschien wel de twee voorwaarden die rakkers in korte broek – of rokje - over de streep kunnen trekken om eens met Der Ring des Nibelungen scheep te gaan: geen vooroordelen, en genoeg fantasie om de hele wereld op een lollystok te planten.

De Nederlandse woordkunstenaar Edwin Rutten is niet aan zijn proefstuk toe, maar Der Ring des Nibelungen “for kids” (waar zijn in ’s hemelsnaam de “kinderen” naartoe?) is een gok. Hij heeft een vertellijn uitgedokterd die hem moet toelaten het complexe, maar steengoed geconstrueerde verhaal van de Ring zo te verhapstukken dat ook jonge kinderen er blijvend door geboeid kunnen worden, en meteen een grote dosis van de allerbeste muziek mee onder de huid krijgen. Hij heeft duidelijk de intentie zijn doelpubliek naar de opera te krijgen, en hen met deze 2CD-uitgave beslagen ten ijs laten komen.
Gaat dat ook lukken? Ik vermoed van wel, tenminste bij diegenen die er het juiste soort gevoeligheid voor bezitten en/of al wat vooropleiding hebben; Ruttens aanpak haalt in elk geval een aantal flinke drempels weg, zoals daar zijn: de lengte, de doorgecomponeerde en dus niet evident te overziene structuur, het voor kinderen dikwijls wat wereldvreemd of imponerend klinkende stemgeluid van operazangers. Elke scène is een track op de CD, en daaruit haalt hij fragmenten die voldoende illustratief én pregnant zijn om tot de verbeelding te spreken; daar ent hij dan zijn verhaal op.
Bovendien werkt hij met verrassend eenvoudige interactiemiddelen: “Stel je voor: het hele heelal heeft heel en al vier verdiepingen: onder-onder, onder, midden, en boven”, zo begint Ruttens verhaal. En dan doet hij de kinderen hun “fantasieknopje” inschakelen, “zo kunnen ze zien wat de muziek speelt,…”. De personages komen helemaal antropomorf uit de verf, soms in sprookjesachtige termen geschilderd, soms met heel directe spreektaal in het midden gegooid. Fantasieknopje op, mmmm, acht-en-half.

Ook de Leitmotive worden, als systeem, voorgesteld in een track van goed 10 minuten. Absoluut nuttig om de ingang wat breder te maken. Alleen vind ik zijn keuze soms een beetje vreemd en ook niet altijd juist. Wat hij het motief van Freia en haar appels noemt klopt m.i. niet, en de kreet “Rheingold” is natuurlijk niet het goudmotief, maar alla, binnen het opzet valt dit nog te vergoelijken. Verder begrijp ik niet waarom erg krachtige en veelzeggende motieven als de vloek, of de macht van de ring niet aan bod komen. Voor de rest is dit initiatief zeker een aanrader. De CD-hoesjes en het boekje zijn leuk geïllustreerd mét een verklarende woordenlijst, en anderzijds maakt Rutten gebruik van een goede – enigszins historische – opname o.l.v. Bernard Haitink (Orkest van de Beierse Radio, James Morris, Eva Marton, Siegfried Jerusalem, Theo Adam).

Het vermelden waard is nog het merkwaardige einde van de tweede CD, waarin Edwin Rutten een soort aanzet geeft tot een Wagnerkwis, naar mijn gevoel uitsluitend om de kinderen enthousiast te maken, zodat ze hun hebbeding meenemen naar school. En waar we helemáál achterstaan, is zijn bijna terloopse omroep aan de Nederlandse overheid om meer muziek mogelijk te maken op school: “Je hoeft de muziek niet mooi te vinden, maar je kunt er alleen iets van vinden als je het eerst gehoord hebt. De regering moet daarom zorgen dat er geld is voor meer muziek op school”. Ons klinkt dat alvast als muziek in de oren.