woensdag 12 september 2012

Videoblog van Guy Cassiers vanuit Berlijn



De kaartverkoop voor de live broadcast van Siegfried op 23 oktober om 18 u in de Rode Zaal van De Singel is vandaag gestart in het Toneelhuis. Er zal één wijziging zijn in de cast : Nina Stemme wordt vervangen door Irene Théorin.

Naar het Toneelhuis

dinsdag 11 september 2012

Richard Wagner en de Vlaamse Beweging

Het is eigen aan kleine geesten dat ze het snel benauwd krijgen wanneer zij zich geconfronteerd zien met een afwijkende mening. Toen ik vorig jaar cultureel links op de korrel nam vanwege haar ongepaste kritiek op het Vlaams emancipatiedenken merkte ik hoe elk betoog al snel gaat polariseren van zodra het in de buurt komt van een politieke overtuiging. Sommigen, die op hun facebookpagina te koop lopen met hun bewondering voor tsjeven als Wouter Beke, verweten mij aan politiek te doen en verlieten het genootschap. Kennen mijn critici de geschiedenis wel? Weten mijn critici wel dat de introductie van Wagner in Vlaanderen in de 19e eeuw volledig op het conto is te schrijven van Vlaams-nationalisten? De muziekcriticus Edmond vander Straeten, de componisten Peter Benoit, Pol de Mont, Leo van Gheluwe, Willem de Mol, de dichters Albrecht Rodenbach, Omer Wattez, Eugeen Van Oye, Cyriel Verschaeve, de zangers Emiel Blauwaert en Ernest Van Dyck, de dirigent Edward Keurvels. Ik noem slechts de belangrijkste. Beseffen mijn critici dat ik hiermee niets anders doe dan het genootschap plaatsen in een traditie die teruggaat tot het midden van de 19e eeuw? Wanneer mijn critici de gewillige derrière in één van de pluche zetels van de Vlaamse Opera laten zakken, staan zij er dan ook bij stil dat dit instituut er niet was gekomen zonder het onvoorwaardelijke engagement van Peter Benoit en de Vlaamse muziekbeweging? Begrijpen mijn critici wel dat volksverbondenheid, dienstbaarheid aan de gemeenschap, cruciale thema's zijn binnen het oeuvre van Wagner?

Na de oprichting van het onafhankelijk koninkrijk België is het muziekleven in ons land volledig in handen van de Franstalige bourgeoisie. Wanneer Peter Benoit in 1857 de “Prix de Rome” in de wacht sleept met een cantate getiteld “Le meurtre d’Abel”, dan is hij verplicht om dat te doen op een Franse tekst. Het zal tot 1865 duren vooraleer kandidaten voor deze prestigieuze staatsprijs hun compositie mogen voorzien van een Nederlandse tekst. In 1846 had de bevoegde minister De Theux nog verklaard dat “un peu de réflexion suffit pour indiquer qu’il ne peut s’agir que de la langue française, la langue la plus répandue, langue qui est du reste celle de l’enseignement musical de notre pays ". Het is interessant om te zien hoe “l’éminent compositeur belge Pierre L.L. Benoit” vervolgens evolueert naar “Peter Benoit, de man die zijn volk leerde zingen”. Om maar te zeggen : wie de culturele emancipatie van de Vlaming vandaag als afgerond beschouwt en de Vlaamse Leeuw smalend in de muil staart, zou toch minstens het historisch besef moeten kunnen opbrengen dat dit alles niet uit de lucht is komen vallen maar stap voor stap is afgedwongen door de niet aflatende inzet van volksverbonden Vlamingen. Het lijkt mij niet ongepast om daar respect voor te hebben. In die culturele emancipatie van de Vlaming heeft Richard Wagner een niet onaanzienlijke rol gespeeld. Richard Wagner is in Vlaanderen vrijwel onmiddellijk als een nationale componist herkend geworden. Als sublieme emanatie van de Duitse volksgeest heeft de kunst van Wagner Vlaanderen geïnspireerd tot een Vlaamse muziekbeweging, die in 1893 zal culmineren in de oprichting van de Vlaamse Opera, een mijlpaal in de culturele ontvoogding van Vlaanderen en tegelijk de feitelijke bekroning en doorstart van het Vlaams wagnerisme.

Wie denkt dat ik hier mijn subjectieve mening in de etalage plaats moet ik flink teleurstellen. Ik citeer immers uitsluitend uit de studie van Karel Wauters, “Wagner in Vlaanderen 1840-1914”, een boekje uit 1983 dat bekroond werd door de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde maar dat zelfs in antiquariaten nog maar zelden te vinden is. Dat laatste is dan ook een bijkomende reden om het hier opnieuw onder de aandacht te brengen. Jammergenoeg loopt de studie van Wauters maar tot 1914 en ontbreken de cruciale jaren 1930-40 inzonderheid omdat de curve van de Wagneropvoeringen in de Vlaamse Opera in die jaren haar hoogtepunt bereikt. Ligt hier geen mooie kluif voor een musicoloog ?

Aangezien deze blog niet het geschikte medium is voor het behandelen van een uitgebreid thema als dit, reserveer ik het volledige artikel voor de tijdschrift-editie van Leidmotief. Laat ik mij hier beperken tot de conclusie van Wauters.

Karel Wauters besluit zijn studie als volgt : ”Voor 1876, het jaar van de eerste Bayreuther Festspiele, blijft Wagners faam in Vlaanderen, behoudens enkele literaire echo’s, hoofdzakelijk beperkt tot het muziekleven. Slechts musici en musicologen kunnen het zich veroorloven over Wagner een -al dan niet gefundeerd- oordeel uit te spreken, omdat alleen zij door hun opleiding te Brussel (zowel Benoit, Vander Straeten, als De Mol en Van Gheluwe studeerden er aan het conservatorium) en door reizen in het buitenland op de hoogte waren van de nieuwste tendenzen en stromingen in de Europese muziek. Er bestond in de voornaamste Vlaamse steden (Antwerpen, Gent Brugge) wel een muziekleven, doch dit was voor het grootste gedeelte in handen van de Franstalige hogere burgerij, en, in tegenstelling tot Brussel, over ’t algemeen erg traditioneel gericht. Deze periode is voor de Vlaamse Wagner-appreciatie niettemin zeer belangrijk, omdat hier vanuit de zich langzaam ontplooiende Vlaamse muziekbeweging een visie op de componist ontstaat, die voor onze gewesten in grote trekken definitief is en in elk geval tot aan de Eerste Wereldoorlog dominerend zal blijven: bij monde van Vander Straeten en vooral van Benoit wordt Wagner in de eerste plaats als een bij uitstek nationaal kunstenaar gezien, een musicus die in zijn werk de nationale volksgeest tot leven brengt. (…)

Mag men het betreuren dat de Vlaamse Wagner-waardering zich al te zeer op het nationale heeft toegespitst, met veronachtzaming van het universeel menselijke, het kan evenmin worden ontkend dat die beklemtoning van het nationale de Vlaamse Wagner-appreciatie een eigen gelaat heeft gegeven. Noch in Nederland, Frankrijk, Engeland of Frans-België heeft men zoals in Vlaanderen uit Wagners kunst de overtuiging afgelezen, dat, wil een kunstwerk bijdragen tot de culturele opbloei van een volk, het tevens de spiegel van dit volk moet zijn. Dit geloof in de volksverheffende en veredelende kracht van een kunstwerk als spiegel van de natie was in de 19e eeuw wel degelijk een waarde, waaraan latere misbruiken en ontaardingen weinig of niets veranderen. Dat men, in onze gewesten dit geloof -terecht- in Wagners kunst belichaamd vond, betekende bijgevolg een niet te onderschatten voordeel, aangezien de Vlaamse gemeenschap zich aldus in haar strijd voor culturele en artistieke mondigheid aan een groot en bezielend voorbeeld kon optrekken. Ofschoon aan meerdere moderne aspecten van Wagners kunst voorbij werd gegaan, bezat men in Vlaanderen immers een haast intuïtief besef van wat wij het hoge ethos van Wagners kunst zouden willen noemen : het bewustzijn van de kunstenaar dat zijn scheppen behalve als individuele zelfexpressie ook als dienst aan de gemeenschap moet worden opgevat, en de overtuiging dat het kunstwerk slechts vruchten kan dragen wanneer het zijn eigen identiteit met de culturele aspiraties van de gemeenschap weet te verzoenen. Deze ethische grondhouding, ontdaan van haar verengend nationalistisch keurslijf, is bij Wagner een waardevol erfgoed van de Duitse klassieke literatuur en muziek.”

Er is nog een punt dat ik wil maken. In tegenstelling tot de gangbare mening onder bobo's uit de Dansaertstraat en andere verdedigers van het politiek correcte denken, bezondigden deze Vlaams-nationalistische wagnerianen zich zelden aan dogmatisme of engkijkerij. Laat ik dat even illustreren aan de hand van de Oudenaardse musicoloog Edmond Vander Straeten. Vander Straeten is afgevaardigde van de Belgische regering wanneer hij in 1870 de kunstfeesten van Weimar bezoekt en daar modelopvoeringen meemaakt van vier Wagneropera's. In zijn officieel rapport schrijft hij : "En door nationalen geest versta ik geenszins dit enggeestig uitsluitingsstelsel, dat zonder genade alles wat uit den vreemde komt verstoot, en behagen schept zelfs in zijne eigene gebreken; integendeel versta ik er door : de verlichte burgerdeugd, welke de voortbrengselen van andere volken zich tracht eigen te maken om er zich van te bedienen als middelen tot vooruitgang en volmakingen. Overigens, leidt de beschaving niet langzamerhand de verschillende rassen naar eene geestelijke samensmelting, waarin de nationale karakters maar tot onderscheidingstekens zullen dienen? Dit doel beoogt Wagner. En hij heeft de eerste een oprecht, eigenaardig Duitsch opera, vrij van alle zwakheden en leemten geschapen, waar het vaderlandsch element eene merkwaardige eenheid en treffende grootheid aan gaf; en zie met welke logiek de groote geest, altijd rijk aan hulpbronnen, zijn reusachtig plan weet tot eenheid te brengen".

Wagner levert m.a.w. het overtuigend bewijs dat het nationale element de kunst niet verarmt, maar integendeel geweldig verrijkt. Door terug te grijpen naar legenden en sagen, de natuurlijke bronnen van het volksbewustzijn, geeft hij zijn kunst immers een tegelijk nationale en universele dimensie. Als er al iemand posthuum het erelidmaatschap van het Vlaams Wagner Genootschap heeft verdiend dan toch wel deze scherpzinnige muziekcriticus, ruimdenkende Vlaming en combattieve wagneriaan. Wauters noemt hem “de beste Wagner-specialist die Vlaanderen tot aan de Eerste Wereldoorlog heeft gekend”.

vrijdag 7 september 2012

Bayreuth : Hier gilt's der Kunst ???


De stroom aan kritische uitlatingen over de festivalleiding van Bayreuth begint zich in de meeste grote kranten en tijdschriften behoorlijk op te stapelen. The Guardian vatte het zo samen: " If we want Wagner back, we need the Wagners to move aside."

Bijzonder scherp is Udo Bermbach in Opernwelt. Na 5 jaar is er nog altijd niet het minste resultaat te zien van de doorlichting van Wolfgang Wagners nalatenschap die Katharina Wagner aan 2 bevriende historici,Wolfram Pyta en Peter Siebenmorgen, bezorgde. Bermbach twijfelt eraan of er wel ooit resultaten zullen komen.
De tentoonstelling "Verstummte Stimmen" werd voorafgegaan door een symposium maar niemand van de Wagners heeft zich daar laten zien, zegt Bermbach. Wanneer de tentoonstelling dan op 23 juli in Bayreuth opent met een voordracht van Avi Primor laat Eva Wagner-Pasquier zich verontschuldigen. Bermbach: "Man kann das, angesichts des sensiblen Verhältnisses von Deutschen und Juden, nur als Affront verstehen, und Primor hat es auch so verstanden. In einer Sendung von "Kulturzeit" beklagte er bitter, dass die beiden Leiterinnen der Festspielen seinen Wunsch nach einem Gespräch mit dem Hinweis auf Zeitmangel abgewiesen hätten. Eine unglaublich politische Torheit, ein beschämendes Verhalten, das seinen Schatten auf die Festspiele insgesamt wirft".

Die ongevoeligheid voor politieke verhoudingen vindt Bermbach ook terug op het toneel:
"Diese immer wieder demonstrativ gezeigte, scheinbar apolitische Haltung der neuen Festspielleitung ist freilich selbst eine durch and durch politische. Das zeigt sich auch im Festspielbetrieb selbst, für den die Leitung ihre eigene Verantwortung reklamiert. Ein Beispiel: Dass in der «Tannhäuser»-Inszenierung von Sebastian Baumgarten Elisabeth in einen Biogasbehalter zur 'Entsorgung' geht und beim Versuch, noch einmal in Freiheit zuruckzukommen, brutal ins Gas zuruckgestoβen wird, dass sie also, um es ungeschont zu sagen, «vergast» wird, ist eine Ungeheuerlichkeit, die selbst einem historisch nur mäβig aufgeklärten Besucher die Sprache verschlagt. Dabei ist unwesentlich, dass Elisabeth am Schluss plötzlich wieder lebend auftaucht. Wie immer das Regie-Team diese Szene gemeint haben mag: Die Assoziation zu Auschwitz ist greifbar, and wer sie nicht hat, verdrängt oder ist geschichtsignorant. Dass ein Regisseur einen solchen « Einfall» umsetzt, ist schlimm genug; dass die Festspielleitung dies durchgehen lässt und - allen Protesten des Premierenjahres zum Trotz - nicht grundlegend korrigiert (was nur heiβen kann: verbietet), ist ein politischer Skandal. Allein diese Szene disqualifiziert diese Festspielleitung, weil zum Führen der wichtigsten deutschen Festspiele nicht nur ästhetische, sondern gerade auch politische Sensibilität gehort, die sich der eigenen fatalen Vergangenheit stets bewusst ist."

Ook de zaak Nikitin ligt Bermbach op de maag. Hij schijnt echter niet te weten dat Katharina Wagner in alle recente interviews m.b.t. deze zaak de bal in het kamp van Nikitin plaatst. Nee, ik verzin dit niet. Telkens zegt ze dat het Nikitins beslissing was om Bayreuth te verlaten en dat ze daar respect voor heeft. En waarom werd Nikitin dan op het matje geroepen? Hypocrisie of domheid? Ik vrees beide.

Bermbach : "In die Reihe der politischen Ausfälle gehört auch die Entscheidung, kurz vor Eröffnung der Premiere von 2012 Evgenyi Nikitin die Rolle des Holländer zu entziehen. Ohne die Debatte darüber neu zu eroffnen: Es wäre sinnvoll gewesen, dem aus
dem russischen Underground kommenden Sänger ein klares Bekenntnis zur Demokratie und gegen alle Nazi-Ideologie abzuverlangen, ihn dann aber singen zu lassen. Wenn dies aber unmöglich erschien, wieso beruft man dann Jonathan Meese, vertraut ihm Regie und Bühnenbild der «Parsifal»-Produktion 2016 an, einem Künstler, der meint: «Ideologie ist immer scheiβe in der Kunst, in rechts and links zu denken ist scheiβe! Religiös zu sein ist scheiβe! Parteien zu wählen ist scheiβe! Selbstverwirklichungsfanatismus ist scheiβe! Konsens ist scheiβe! Demokratie ist scheiβe!» Das ist eine deutliche, klare politische Sprache, die ideologisch alles erwarten lässt, was jenseits einer demokratischen and pluralistischen Gesellschaft liegt. Wie ernst darf, wie ernst muss man sie nehmen? Ob der Hitlergruβ, den Meese öfter zeigt und stolz ins Internet stellt, ob seine in der von Nazis bevorzugten Frakturschrift aufgemachten, von Eisernen Kreuzen geschmuckten Bilder seiner Homepage, die aussehen, als stammten sie aus dem Dritten Reich, weniger provokativ sind als die Runensymbole Nikitins, darf bezweifelt werden. Es muss deutlich gesagt werden, dass Künstler nicht generell politische Narrenfreiheit beanspruchen können: Auch wenn Kunst provokativ sein muss, wenn sie Grenzen sprengen und neue, utopische Möglichkeiten in den Blick nehmen soll - wer fundamentale Grundrechte, wer Demokratie und sie tragende Parteien «scheiβe» findet, hat auf dem Hügel nichts zu suchen. Dazu verpflichtet schon dessen unsagliche politische Geschichte."

Hoeveel bewijzen heeft de wereld nog nodig vooraleer het dilettantisme op de Groene Heuvel een halt wordt toegeroepen? Neem nu 2013. De zompige lucht van de provincie waait mij al tegemoet vanaf de programmabrochure. Hoe is het in godsnaam mogelijk dat voor het bijzondere feestjaar 2013 niemand op een beter idee is kunnen komen dan een co-productie op te zetten met Leipzig t.b.v. Rienzi/Die Feen/Das Liebesverbot. Bayreuth belde mij zelfs op om de interesse aan te wakkeren. Dat daar niemand op zit te wachten zullen ze volgend jaar wel merken, temeer daar ze tot 500 euro vragen om deze door Wagner zelf verbannen werken in een minderwaardige zaal als de Oberfrankenhalle mee te maken. Ik dacht bij mezelf: Leck mich im Arsch.

Waarom kunnen ze in Bayreuth niet op het idee komen om een choreograaf en een componist uit te nodigen en die in dialoog laten treden met Wagner. Zo zou men om de 4 jaar de canon kunnen vernieuwen en het provinciale overstijgen. De Vlaamse Opera kan het wel. Waarom staat, ik zeg maar wat, Robert Wilson er niet met een clevere biopic-show rond Wagner? Wie onlangs "The life and death of Marina Abramovic" zag, weet wat ik bedoel. Met de tandem Nike Wagner-Gerard Mortier zou dit nooit gebeurd zijn. Op de John Cage tentoonstelling in Salzburg kon je op de muren lezen: "Avantgarde heisst geistige bewegligkeit". Dat laatste is iets wat al decennia lang ontbreekt in Bayreuth en zolang het artistieke zich in handen van de familie bevindt, zal dat zo blijven.

Katharina Wagner gaat deze maand een verkorte versie van de Ring ensceneren in Argentinië. Ze laat zich daarvoor 930.000 euro betalen, een veelvoud van datgene wat een Ringregisseur in Bayreuth op zak steekt. Ze heeft dat niet aan haar talent maar aan haar achternaam te danken. Je zou hopen dat het een oprotpremie was.


donderdag 6 september 2012

Utopolis wordt ROH Covent Garden

Eindelijk komt er een tegeninitiatief voor het technologisch vooruitstrevende maar artistiek oubollige project van Peter Gelbs live-transmissies vanuit de Metropolitan. Vanaf volgende maand vertoont Utopolis alle live-uitzendingen van ROH Covent Garden aangevuld met een aantal reeds opgenomen opera en balletvoorstellingen. Ik voelde het aankomen en het is dan ook één van de doorslaggevende redenen waarom ik met "Opera op het Witte Doek" ben gestopt. Zelf heb ik immers regelmatig gebruik gemaakt van het aanbod van Covent Garden (Nozze di Figaro, Macbeth, Salome, Il Barbiere di Seviglia) en met Kasper Holten als artistiek manager kan het met Covent Garden moeilijk de verkeerde kant op gaan. Het betekent ook dat David McVicar voortdurend op de affiche zal staan.

Alvast niet te missen:

1. Kasper Holtens debuut als regisseur in Londen met JEVGENI ONEGIN op 20 februari. Met Simon Keenlyside en Krassimira Stoyanova. De nieuwe muziekdirecteur van Glyndebourne, Robin Ticciato, dirigeert.

2. David McVicars LES TROYENS op 23 november. McVicar kreeg geen goede pers: hij zou teveel hooi op de vork nemen en artistiek uitgeblust zijn. Dat kan zeker waar zijn maar laten we toch maar eens zelf gaan kijken! Met Bryan Himel, Anna Caterina Antonacci, Eva-Maria Westbroek. Antonio Pappano op de bok!

Naar de website van Utopolis

dinsdag 4 september 2012

Siegfried in De Singel op 23 oktober


De Siegfried van Guy Cassiers wordt live gestreamd vanuit de Scala in Milaan op 23 oktober. De voorstelling zal dit keer te zien zijn in De Singel. Gezien de topcast, niet te missen, dat spreekt vanzelf! Ik heb er een goed gevoel bij. En u ?

On-line reservatie wordt beschikbaar op de website van Het Toneelhuis in de komende dagen. Duim nu reeds voor syndicale vrede in Milaan.

CAST
Siegfried : Lance Ryan
Mime : Peter Bronder
Wanderer : Juha Uusitalo
Alberich : Johannes Martin Kränzle
Erda: Anna Larsson
Brünnhilde : Nina Stemme

zaterdag 1 september 2012

Dietrich Henschel creëert "Wagner in Bayreuth"

"De vzw REGA, personeelsvereniging van de Regie der Gebouwen Antwerpen, organiseert jaarlijks een concertreeks, hoofdzakelijk gericht naar de bouwsector maar ondertussen ook opengesteld voor particuliere melomanen. Deze concerten hebben een benefietkarakter en zijn ten bate van de strijd tegen levensbedreigende kinderziekten, in 't bijzonder kinderkanker.

Dit jaar is de concertenreeks aan haar zilveren jubileumeditie toe, met een grotendeels vocaal deel. Vooruitlopend op het grote Wagner-jaar 2013 brengt het 25ste Rega-Concert werken van Wagner & tijdgenoten. Zo passeren de revue: schoonvader Franz Liszt, grote fan Gustav Mahler, symbolist Claude Debussy en werd aan Steven Prengels, jong Vlaams componist, een opdracht gegeven voor een nieuw werk, gepast getiteld "Wagner in Bayreuth".

Naast het internationaal gerenommeerde OXALYS Ensemble (regelmatig betrokken bij producties Transparant) en hoboïst Piet Van Bockstal, is bariton Dietrich Henschel te gast. Henschel zingt liederen van Wolf & Mahler en zorgt meteen ook voor de
wereldcreatie van "Wagner in Bayreuth" (met tekstfragmenten uit 'Gotterdämmerung').

Het concert gaat door op 15 december om 20 u in zaal Roma te Borgerhout. Toegangsprijs: 25 eur.

Download volledig programma
Naar website van Steven Prengels

Reservaties : Pierre Beniers E-mail: rega25@scarlet.be